Bài Thánh Ca Buồn - Vũ Khanh

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Bài Thánh Ca Buồn/Ca sĩ Vũ Khanh

Hai Mùa Noel - Lê Sang, Lưu Ánh Loan

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Hai Mùa Noel/Ca sĩ Lê Sang, Lưu Ánh Loan

We Wish You A Merry Christmas And Happy New Year

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm We Wish You A Merry Christmas And Happy New Year

Merry Christmas and Happy New Year 2023

Kính chúc Quý Anh Chị KQ63D và gia đình, cùng thân bằng quyến thuộc và bạn hữu xa gần,

Mùa Giáng Sinh vui vẻ, Năm Mới sức khoẻ, may mắn và thịnh vượng.

KQ63D Huỳnh Thông Thái 

Lá Đổ Muôn Chiều - Ca sĩ: Vũ Khanh

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Lá Đổ Muôn Chiều/ Ca sĩ: Vũ Khanh

Thị Trấn Về Đêm - Thu Hường

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Thị Trấn Về Đêm/Ca sĩ Thu Hường

CÒN CHÚT GÌ ĐỂ NHỚ - Vũ Khanh

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm CÒN CHÚT GÌ ĐỂ NHỚ - Vũ Khanh

Chuyện ngắn May Mà Có Em - Tường Lam

 May Mà Có Em .

 

  Quỳnh lấy vé máy bay về Việt Nam một cách vội vàng, mấy ngày nay nàng ăn, nói, đi, đứng như người mộng du.

  Tình cờ sang Cali dự đám cưới người cháu, Quỳnh gặp lại Trang, người bạn học thân nhất, ngồi cạnh nhau trong giảng đường Văn Khoa. Trang cho Quỳnh biết mới sang Mỹ được hai tháng. Trước khi đi Trang về thăm quê nội ở Trà Vinh và đã gặp Tân! Thương binh cụt một chân, ngồi bán vé số ngoài vỉa hè độ nhật. Nghe tin Tân còn sống, tim Quỳnh co thắt, toát mồ hôi và xây xẩm cả mặt mày. Quỳnh thì thầm như người mất hồn. “Trời ơi! Tân ơi! Anh còn sống sao? Mấy chục năm rồi, Tân ơi! Anh có biết rằng em tiếc thương anh ngần nào không? Cám ơn trời Phật đã cho Tân còn sống!!!” Dù hoàn cảnh thế nào Quỳnh cũng phải trở về gặp lại Tân! Gặp lại sự sống của chính nàng.

Theo gia đình Trang dự lễ mãn khóa 22 sĩ quan trừ bị Thủ Đức. Ngồi trên khán đài trong Vũ Đình Trường, sau bài diễn văn của Thiếu Tướng Chỉ Huy Trưởng, tiếng loa uy nghi dõng dạc:

- Quỳ xuống các sinh viên sĩ quan.

 Sinh viên sĩ quan thủ khoa nhận kiếm, cung bắn đi bốn hướng tượng trưng chí trai tang bồng hồ thỉ, sau khi hàng ngàn sinh viên khác nhịp nhàng quỳ xuống thẳng hàng để được gắn cấp bậc sĩ quan.

- Đứng lên các tân sĩ quan.

 Chỉ cần hai động tác quỳ xuống, đứng lên với cấp bậc trên cầu vai biết bao tháng ngày gian lao! Những bữa cơm chan mồ hôi, nước mưa trong rừng cao su ... Ngoài bãi tập và biết bao gian nguy ngoài chiến trường chờ đón họ! Sau mười ngày phép cuối khóa của những người trai trong thời ly loạn! Phải “xếp bút nghiên theo việc đao cung”.

 Trên hai mươi năm qua rồi, đêm mãn khóa bập bùng kỷ niệm vẫn còn mới nguyên trong tâm hồn Quỳnh, đêm định mệnh để Quỳnh quen Tân do anh trai Trang; người bạn cùng khóa với Tân giới thiệu.

 Ngồi trong xe cạnh nhau, hai người chỉ trao đổi những lời thăm hỏi xã giao chừng mực. Ở Tân, Quỳnh thấy người con trai đã được tôi luyện qua gian lao, nắng mưa quân trường, tóc hớt cao, nước da bánh mật sạm nắng, tự dưng với tuổi mười bảy của đứa con gái mới lớn, Quỳnh thấy thương và tội nghiệp Tân quá đi thôi. Tân từ biệt mọi người – sau khi xin địa chỉ Quỳnh -ra bến xe miền Tây về quê thăm mẹ! Tân chỉ có hai mẹ con.

 Trước ngày ra đơn vị, Tân chọn binh chủng mũ nâu Biệt Động Quân như lời tâm sự: “Không đi lính thì thôi, đi phải chọn binh chủng xứng đáng và phải đánh đấm ra trò”. Tân có đến thăm Quỳnh đi phố, ăn trưa và trong bóng tối rạp Ciné Lê Lợi, cầm tay Quỳnh, Tân nói lời từ giã:

- Mai anh đi! Quỳnh ở lại vui! Ráng học giỏi.

 Tân ra đơn vị, Quỳnh thấy hụt hẫng trong lòng và tình cờ, tình tiết thương tâm trong cuốn phim “Le temps d’aimer c’est le temps de mourir” mà Quỳnh và Tân đã xem! Suốt thời gian dài sau này Quỳnh cứ tự hỏi: “Tại sao có một thời để yêu lại phải có một thời để chết???”.

 Chiến trận đã cuốn Tân đi biền biệt! Những địa danh mịt mùng xa xôi: Bình Định, Bồng Sơn, Tam Quan, Sa Huỳnh, Phá Tam Giang...tiếp nối trên đầu mỗi cánh thư đầy ắp yêu thương của Tân gởi về; một thứ hạnh phúc nhỏ nhoi mà nhiều lần Quỳnh đã mang vào giấc ngủ.

 Tình yêu qua những cánh thư đã làm Quỳnh trưởng thành, nàng đọc báo, nghe đài phát thanh, tin tức những trận đánh lớn đã khiến nàng bỏ ăn! Đóng cửa nằm yên trong phòng một mình.

 Quỳnh thường đi chùa! Một lần nghe có ông thầy ở Thủ Đức rất tài; làm phép trong tờ giấy bạc xếp thành hình tam giác, tránh được lằn tên mũi đạn. Quỳnh vội vàng thỉnh phép bọc bằng vải nhung tím, ép nylon gởi cho Tân và nàng bắt buộc Tân phải đeo bên mình, Tân phải sống để yêu thương nàng. Những gói mè xửng, chiếc nón bài thơ! Nhận được quà của Tân gởi về, Quỳnh cảm động mừng rơi nước mắt.

 Đơn vị Tân tham dự hành quân vượt biên sang Lào! Lam Sơn 719. Tiểu đoàn Tân vừa được đổ xuống một đỉnh đồi, và rồi trận chiến khóc liệt xảy ra!  Sau hai giờ chiến đấu bằng lựu đạn, đơn vị Tân đã bị tràn ngập... Ra trường chưa được hai năm Tân đã được thăng cấp tại mặt trận hai lần và giữ chức vụ Đại Đội Trưởng.

 Thân nhân gia đình đến hậu cứ đơn vị hỏi thăm tin tức về chồng con họ một cách nhiệt tình, tự nhiên. Thấy Quỳnh đứng rụt rè bỡ ngỡ, người sĩ quan hậu cứ đến hỏi:

- Xin lỗi cô tìm ai?

Quỳnh lí nhí:

- Dạ! Em muốn biết tin tức Trung Úy Tân Đại Đội Trưởng.

-  Cô là gì của Trung Úy Tân?

-  Dạ! Vợ.

Má Quỳnh ửng đỏ. Người sĩ quan hậu cứ ranh mãnh trả lời nàng:

- Đơn vị đang trong vùng hành quân! Có tin tức gì tôi sẽ thông báo cho bà sau.

 Chữ bà đã làm Quỳnh ngượng ngùng làm sao ấy. Nghĩ cho cùng rồi cũng đúng thôi. Quỳnh đã trao đời con gái cho Tân sau lần thăm ở Pleiku, khi Tân đang nằm điều trị ở Quân Y Viện để gắp một mảnh lựu đạn xuyên vào vai. Quỳnh chưa biết đam mê xác thịt, nàng muốn có con với Tân. Nếu lỡ Tân không về nàng còn giữ được giọt máu cho Tân! Cho mẹ Tân có người nối dõi tông đường! Quỳnh không có thời gian chọn lựa trong vòng tay Tân! Tình yêu đếm bằng phút giây với nỗi chết không rời! Tội cho Quỳnh biết bao! Khi lỡ có người yêu ngoài mặt trận.

 Quỳnh tỉnh dậy trong nhà thương, khi tuần sau lên hậu cứ và được người sĩ quan trực trả lời:

- Xin thành thật chia buồn cùng bà! Trung Úy Tân được báo cáo đã mất tích.

 Ba năm trời Quỳnh đi mọi nơi, hỏi không biết bao người đội mũ nâu; không nhận ra được một tin tức nào của Tân.

 Những ngày cuối tháng tư năm 1975, trong khi Xuân Lộc bị tấn công, Biên Hòa bị pháo kích; gia đình gồm cha, mẹ Quỳnh và đứa em trai di tản, sau đó định cư tại thành phố Montreal Canada.

Chuyện tình nàng và Tân phút chốc thoáng như mơ mà đã gần ba mươi năm! Một nửa đời người rồi còn gì!!! Phi cơ ở độ cao! Quỳnh kéo chăn đắp lên ngực và thì thầm với chính mình:

- Tân ơi! Em phải về gặp anh! Dù thế nào em cũng không thể dối lòng mình được, em yêu anh suốt cuộc đời này.

Người tiếp viên thông báo, phi cơ đã vào địa phận Việt Nam.

 Trước khi đáp xuống phi trường Tân Sơn Nhất, phi cơ đảo đi một vòng lớn, qua khung cửa kính Quỳnh vẫn thấy thửa ruộng, mái tranh lụp sụp, sự nghèo khó làm vòng đai rộng lớn bao quanh thành phố Sài Gòn hoa lệ.

 Qua báo chí, Quỳnh biết rằng hơn bảy mươi lăm phần trăm dân tộc mình là nông dân, suốt đời úp mặt xuống bùn cũng không kiếm đủ miếng ăn cho gia đình! Giàu sang chỉ dành riêng cho thành phần thiểu số có quyền chức trong xã hội! Sự chênh lệch lớn lao giữa nghèo và giàu đó sinh ra sự bất ổn xã hội! Sài Gòn bây giờ là ô nhiễm, xe cộ đủ loại chen chúc luồn lách vô trật tự! Sự công xúc tu sỉ xảy ra ở mọi gốc cây, nhiều lần Quỳnh phải quay mặt đi vì hổ thẹn.

 Ra xa cảng miền Tây, đón xe tốc hành, Quỳnh về Trà Vinh, thành phố Quỳnh đến lần đầu. Quỳnh xuống xe với hai chiếc va li nặng trĩu. Ngơ ngác cố nhớ lời Trang tả; nàng đi lần về phía đầu chợ; thành phố đã lên đèn.

Hàng chục anh xe lôi, xúm quanh hỏi Quỳnh về đâu? Nàng hỏi thăm Tân, cụt chân bán vé số ở đầu phố chợ. Có người nhanh nhẩu trả lời:

- Trung úy Tân! Biệt động Quân bán vé số! Cô lên xe tôi chở đến nhà ổng cho.

- Tân! Biệt Động Quân! Những tiếng thân thương Quỳnh mừng khôn tả.

 Quỳnh đền ơn người chạy xe lôi hậu hĩnh! Trước khi mở cổng bước vào căn nhà ngói ba gian loang lổ gạch vôi nói lên đời sống khó khăn của chủ nhân nó. Quỳnh đưa tay đè lên trái tim, nén xúc động, Quỳnh gõ cửa. Người đàn ông chống nạng bước ra! Nhìn sững nàng! Miệng há hốc kinh ngạc! Đất như sụp dưới chân Quỳnh.

Tân không còn tin ở mắt mình:

- Có phải Quỳnh của anh đây không?

Nàng phóng tới ôm chầm lấy Tân:

- Vâng, em đây! Quỳnh của anh đây.

 Ngoài ngõ, hàng xóm và trẻ em thật đông, tò mò nhìn vào. Người đàn bà tóc bạc như cước, từ nhà sau bước ra lắp bắp hỏi Tân:

- Cô này là ai vậy con?

Tân trả lời mẹ trong xúc động:

- Thưa má! Quỳnh bạn con.

Quỳnh chắp tay lễ phép chào bà. Mẹ Tân bước tới ôm tay Quỳnh vừa mếu máo khóc, vừa nói:

- Thằng Tân gặp lại con! Bây giờ có chết bác cũng vui lòng.

Mẹ Tân vén tay áo lau nước mắt. Tân chống nạng phụ Quỳnh mang mấy va li vào nhà.

 Quỳnh đi tắm, thay đồ mát và bữa cơm đạm bạc được dọn ra gồm: một tô mắm chưng, hai trái cà nâu nướng chan nước mắm tỏi ớt, một dĩa bông so đũa luộc. Ba người cầm đũa, Quỳnh ăn thật ngon miệng! Mấy chục năm ở Canada làm gì có những món này. Tân và mẹ nhìn Quỳnh ăn một cách ái ngại.

Gắp cho Quỳnh bông so đũa luộc, mẹ Tân hỏi Quỳnh:

- Cháu ở đâu về? Lập gia đình được mấy đứa con rồi?

Nàng liếc sang Tân, hình như anh hồi hộp chờ câu trả lời của Quỳnh.

-Thưa Bác, con ở Canada về! Con chưa lập gia đình. Dạ thưa bác, nãy giờ con quên hỏi thăm về vợ con anh Tân.

Tân ngượng ngùng cúi đầu và mẹ Tân cười! Niềm vui trong ánh mắt:

- Bác đã tám mươi tuổi rồi! Thèm cháu nội lắm. Thằng Tân nhiều lần tâm sự với bác, thân nó tật nguyền và suốt đời nói chỉ thương mỗi mình con thôi! Có mấy mối được lắm, nết na có học, nhưng nó đều từ chối. Mỗi chiều bán vé số về tắm rửa cơm nước xong, nó nằm trên võng mắt nhìn lên tấm ảnh nó và con chụp chung chưng trên bàn viết đó! Tay đàn, miệng hát tới khuya. Lần nào bác cũng nghe nó hát bản...Em lây cu...lây cưa...gì đó. Nó hát bản đó hoài sao không chán. Nó nói bản nhạc đó là cuộc đời nó.

- Nghe xong, Quỳnh buông đũa, ngưng ăn! Nắm chặt tay Tân và Quỳnh quay mặt đi để dấu dòng nước mắt tuôn trào. Hồi lâu, nén xúc động, nghẹn ngào Quỳnh hỏi:

- Anh thương em nhiều đến thế sao Tân?

Tân xoa xoa vai Quỳnh giọng như muốn khóc:

- Quỳnh! Em có biết tình yêu và hình bóng em đã nuôi sống cuộc đời tật nguyền của anh.

 Hai người dìu nhau ra ngồi trên băng đá trước hiên nhà. Gió đi lào xào trên tàng cây vú sữa xum xuê trước ngõ, với giọng xúc động, Tân kể lại diễn biến cuộc hành quân sang Lào… và đơn vị Tân bị tràn ngập bởi thiết giáp đối phương, Tân bị đạn đại liên tiện đi mất chân trái! Tân bị bắt làm tù binh, và bị giam cầm 13 năm tại các tỉnh thượng du Bắc Việt, mười ba năm đầy nghiệt ngã, cách biệt với thế giới bên ngoài!

 Năm 1985 họ thả anh, về đây sống với đời buồn tủi tật nguyền, hằng ngày anh đi bán vé số! Hai mẹ con sống cuộc đời cháo rau túng thiếu trong căn nhà kỉ niệm của ba anh, người sĩ quan dù đã chết trong trận Điện Biên Phủ.

Quỳnh cũng kể cho Tân nghe! Từ năm 1972 sau nhiều lần hỏi thăm, kiếm tìm, đơn vị cho biết Tân đã mất tích.

Tháng 4 năm 1975 gia đình nàng di tản và định cư tại Canada; cha mẹ nàng đã qua đời! Nàng làm việc ở một bệnh viện, em trai nàng đỗ bác sĩ đã lập gia đình được hai con.

Riêng Quỳnh vẫn ở vậy. Em nghĩ rằng anh đã chết và em sẽ sống với hình bóng anh suốt cuộc đời này. Bây giờ đang ngồi bên anh em cứ nghĩ mình nằm mơ.

Tân cúi xuống, vén tóc Quỳnh, hai người hôn nhau say đắm! Một nụ hôn của ba mươi năm và dài bằng nửa vòng trái đất.

Buông nhau ra, Quỳnh nũng nịu:

- Em muốn anh đàn và hát cho em nghe.

Tân gật đầu và Quỳnh vào nhà mang đàn ra. Dáng hao gầy, gương mặt nhiều nét kỷ hà học, dạo phiếm và Tân cất tiếng hát! Lời bài hát của một thi sĩ té lầu chết trong một cơn say và Phạm Duy phổ nhạc:
“Phố núi cao phố núi đầy sương
Phố núi cây xanh trời thấp thật buồn
Anh khách lạ đi lên đi xuống
May mà có em, đời còn dễ thương...”

 Tân có ngón đàn thật điêu luyện! Giọng hát khàn đục chất ngất nỗi niềm, xoáy tận vào tim Quỳnh; xuôi về thành phố núi của những cô gái má đỏ môi hồng, mái tóc ướt mềm! Thành phố đi năm phút đã về chốn cũ và trong khách sạn Bồng Lai, trên chiếc giường ra trắng muốt, nàng đã trao thân cho Tân trong một đêm mưa kéo dài.

 Trời thật khuya! Trăng thượng tuần sáng vằng vặc. Quỳnh theo Tân vào phòng! Chiếc giường ngủ trải chiếu bông! Quỳnh ngất ngây trong vòng tay Tân! Mùi đàn ông, mùi nếp non rạ mới đã làm Quỳnh phiêu diêu trong hoan lạc tột cùng. Rõ ràng “đêm nay mới thật là đêm - ai đem trăng sáng trải lên vườn chè”.

 Suốt ba tuần lễ ở nhà Tân! Quỳnh và mẹ Tân đi sắm đồ trang trí lại nhà cửa theo sự yêu cầu nhiều lần của Quỳnh. Quỳnh thuê một chiếc xe du lịch đưa mẹ, Tân và Quỳnh ngắm cảnh Ao Bà Ôm, Tân chỉ cho Quỳnh nơi chú Đạt hôn cháu Diễm trong phim Yêu của Chu Tử do tài tử Anh Ngọc và Thanh Lan đóng. Những hàng cổ thụ, rễ nhô cao trên mặt đất! Mặt hồ gió mát! Phong cảnh tuyệt vời. Ba người cũng đi ngắm biển Long Toàn với những đồi cát chập chùng và những bữa ăn cua luộc ngon nhớ đời.

Bên Quỳnh, Tân như trẻ lại! ăn nói hào sảng như ngày nào khoác áo hoa rừng và đội chiếc mũ nâu.

 Khỏi phải nói! Mẹ Tân thương Quỳnh qua cách đối xử phải đạo của nàng! Nhiều lần bà cảm ơn Quỳnh đã mang về đây niềm vui, hạnh phúc cho Tân! Đứa con trai duy nhất và cũng là tài sản của đời bà.

 Riêng Quỳnh, sau nhiều đêm ngỏ lời! Trước khi chấp nhận, Tân hỏi Quỳnh suy nghĩ kỹ chưa khi chọn một người tật nguyền làm chồng.

 Quỳnh chọn căn nhà cũ kỹ! Có giếng nước mát lạnh, tàng cây vú sữa cho bóng mát suốt ngày, làm nơi cư trú suốt đời bên tình yêu nồng nàn của Tân.

 Quỳnh cùng Tân dạo phố! Không một mặc cảm ngại ngùng nào “bên người yêu tật nguyền chai đá”. Trái lại, Quỳnh còn thầm hãnh diện có người chồng đã hy sinh một phần thân thể cho quê hương đất nước.

 Trước khi Quỳnh trở lại Canada, gia đình Tân tổ chức một bữa tiệc, mời một ít bà con và một số hàng xóm cạnh nhà để tuyên bố lễ cưới giữa Tân và Quỳnh. Mọi người đều cảm động trước mối tình nồng thắm, cách chia gần ba mươi năm của hai người. Trong tiệc cưới, mẹ Tân đã không cầm được nước mắt khi nhìn thấy hạnh phúc của con trai mình.

 Ba tháng sau, trên chuyến bay Cathay Pacific Airline, Quỳnh đã thu xếp mọi việc ổn thỏa để trở về sống suốt đời ở Việt Nam bên cạnh Tân - chồng nàng.

Khách cùng chuyến bay ngưỡng mộ nhìn Quỳnh, tay xách túi nhỏ và vai mang một hộp da như đựng nhạc khí kèn đồng.

Trong quầy khám hành lý! Nhân viên hải quan hách dịch hỏi nàng:

- Sao không thấy bà kê khai hộp da bà mang trên vai. Chúng tôi được lệnh khám xét.

Quỳnh mở dây kéo! Mọi người đều ồ!!! lên một tiếng, ngạc nhiên bên trong lót lớp nỉ đỏ! Không có thứ nhạc cụ nào cả mà là một cái chân giả tuyệt đẹp.

- Bà mang chân giả này về cho ai? Nguyên do nào người này bị tật? Viên hải quan gắt gỏng.

Quỳnh trả lời một cách bình tĩnh:

- Nếu ở phi trường nước khác, tôi sẽ từ chối trả lời câu hỏi này. Nhưng ở đây tôi xin trả lời ông: Tôi mang chân giả này về cho chồng tôi! Anh bị thương trong cuộc hành quân Lam Sơn 719 ở chiến trường Hạ Lào.

- Sau một lúc bàn thảo! Hải quan đồng ý cho Quỳnh đi. Đẩy xe hành lý bước nhanh một đỗi, Quỳnh còn nghe rõ câu nói hằn học lớn tiếng sau lưng:

- Mẹ nó! Mấy thằng thương binh ngụy bây giờ có giá dữ ha!!!

Quỳnh mỉm cười bước nhanh khi nhìn thấy Tân và mẹ vẫy tay chào nàng ngoài khung của kính bên kia đường./.

Tường Lam

Mưa Trên Phố Huế - Hoàng Thục Linh

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Mưa Trên Phố Huế/Ca sĩ Hoàng Thục Linh

Nữa Đêm Ngoài Phố - Quỳnh Như

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Nữa Đêm Ngoài Phố/Ca sĩ Quỳnh Như 

Một Chuyến Bay Đêm - Như Ý

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Một Chuyến Bay Đêm/Ca sĩ Như Ý

Hành Trình Di Cư Vĩ Đại Nhất Thế Giới.

Tình cờ tôi đọc tài liệu nầy trong mạng, rồi tôi đọc say mê. Trời! Trước khi mặt trời biến mất thì khoảng 10 tỷ tấn động vật tí hon từ dưới đáy biển trồi thẳng đứng lên mặt nước, chúng lượn lờ gần mặt nước suốt đêm để kiếm ăn. Khi những tia nắng đầu tiên của ngày mới đổ xuống biển, chúng đã trên đường quay trở lại thẳng đứng xuống đáy đại dương sâu thẳm. Sự hành trình nầy được gọi là "Sự di cư thẳng đứng thường nhật" (Diel vertical migration). Động lực nào cho chuyến đi đầy gian truân? Câu trả lời ngắn gọn: Kiếm ăn và tránh thành thức ăn. 

Thực vật phù du cũng di cư thẳng đứng. Trong tài liệu nầy quý vị cũng sẽ thấy thực vật phù du thay đổi "độ nổi" của chúng bằng cách rụng bớt chất béo hoặc tăng giảm kích thước, một số khác thì vẫy vẫy tiên mao (long roi), hành trình của chúng phức tạp hơn chúng ta tưởng. 

Thực vật phù du di chuyển ngược lại với động vật phù du: bơi lên khi ngập nắng và lặng xuống khi đêm về, có thể là để tiếp xúc tối đa với ánh sáng mặt trời và giảm rủi ro thành thức ăn của động vật phù du. Vậy là thực vật phù du cũng có tâm linh biết di cư tìm môi trường để sống và biết né tránh, sợ chết!

Thực vật có tâm linh. Điều nầy tôi thường nghe quý Thầy giảng trong Chùa. Ngoài đời thì tôi nghe "nhất phá lâm nhì đâm hà bá", nghĩa là tội lớn nhất là đốn cây phá rừng và tội thứ nhì là đánh lưới cá. 

Tôi cũng có đọc một tài liệu trong mạng, rằng nhà bác học dùng điện tử để đo cảm xúc của một cây. Khi nhà bác học nói cố tình cho cây nghe, rằng ông sẽ chặt bỏ nó, tức thì điện tử báo cảm xúc lo sợ của cây. Một tài liệu khác, khi chủ nhà tâng tiu trồng một cây, rồi chủ nhà chết đi và cây cũng buồn héo hon chết theo! tth 

Hoàng hôn và bình minh lần lượt nối đuôi nhau từ đông sang tây, đi qua Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, rồi qua Nam Đại Dương và Đại Tây Dương. 

Cùng với sự chuyển dịch đêm - ngày đó, những động vật biển tí hon khắp thế giới lần lượt thực hiện cùng hành trình "di cư" vĩ đại nhất thế giới: bơi lên vào ban đêm, rồi rút lui khi trời sáng.

Ngay trước khi mặt trời biến mất, khoảng 10 tỉ tấn động vật phù du dưới biển, như nhuyễn thể hay ấu trùng cá - nhiều loài nhỏ bé hơn một hạt gạo, sẽ lại bắt đầu hành trình hướng lên mặt nước.

Chúng lượn lờ gần bề mặt nước suốt đêm. Khi những tia nắng đầu tiên của ngày mới đổ xuống biển, chúng đã trên đường quay trở lại đáy đại dương sâu thẳm. 

Đối với một ấu trùng cá dài độ nửa phân, việc xuất hành từ độ sâu 300m tương đương việc một người bơi hơn 80 cây số… chỉ trong một giờ đồng hồ. Dẫu vậy, có không ít loài phù du thuộc về độ sâu hơn 900m.

Chúng phải đi qua các môi trường nước hoàn toàn khác nhau. Ở độ sâu 300m chẳng hạn, nhiệt độ nước biển vào khoảng 3,9oC, thấp hơn (nên lạnh hơn) bề mặt khoảng 11oC, chưa kể áp suất nước lớn gấp 30 lần.

Vậy động lực nào cho chuyến đi gian truân? Câu trả lời ngắn gọn: kiếm ăn và tránh trở thành thức ăn. Vào ban ngày, động vật phù du mong manh cần ẩn náu ở độ sâu tăm tối để tránh những kẻ săn mồi như mực và cá. Khi màn đêm bắt đầu buông xuống, chúng lao ngay đến bữa tối: thực vật phù du sống gần mặt nước.

Quá trình này gắn liền với những diễn biến trên bầu trời. Chẳng hạn vào mùa đông ở vùng cực, khi mặt trời vắng mặt trong nhiều tuần liền, một số động vật phù du có thể điều chỉnh việc di cư theo chu kỳ của Mặt trăng. Thậm chí hiện tượng nhật thực ngắn ngủi cũng có thể bị xem là tín hiệu để chúng bắt đầu trồi lên mặt nước.

Động vật phù du ở độ sâu hơn 300m - nơi cường độ ánh sáng chỉ bằng 0,012% so với bề mặt - có thể dịch chuyển hướng lên một quãng 60m mỗi khi có đám mây bay ngang qua làm thay đổi lượng ánh sáng chiếu xuống biển, theo Deborah Steinberg tại Viện Khoa học biển Virginia (Mỹ).

Trong đôi mắt trần trụi của con người, sự thay đổi ánh sáng đó không thể cảm nhận rõ ràng, nhưng động vật phù du cảm nhận được những thay đổi rất tinh tế của ánh sáng dù ở sâu dưới biển. 

"Từ góc nhìn của chúng tôi trên tàu, mỗi ngày của chuyến đi đều u ám, xám xịt và mưa lất phất" - Steinberg và các đồng nghiệp viết trong bài báo năm 2021.

Các phương tiện tự hành mới, với camera và thiết bị thu thập hiện đại, mang lại những góc nhìn mới về quá trình di cư của động vật phù du. Kelly J. Benoit-Bird của Viện Nghiên cứu thủy cung vịnh Monterey (MBARI) và Mark Moline của ĐH Delaware (Mỹ) đã gửi một phương tiện tự hành xuống độ sâu hơn 300m ngoài khơi miền nam California. 

Bằng kỹ thuật sóng âm (sonar), họ phát hiện động vật phù du được tổ chức thành từng cụm rõ ràng, phân định chặt chẽ theo loài và di cư cùng nhau theo những "làn đường" được canh thời gian cẩn thận.

Vào năm 2016, Kai Wirtz, một giáo sư thuộc Viện Nghiên cứu Helmholtz-Zentrum Hereon (Đức), đang tìm hiểu sự phân bố của các loài thực vật biển phù du thì gặp phải một chuyện khó hiểu. 

Sự tuần hoàn của nước biển sẽ không thể cung cấp đủ lượng ni tơ và phốt pho từ các tầng nước bên dưới để nuôi dưỡng lớp sinh vật khổng lồ (bao gồm những thực vật tí hon) ở bề mặt.

Trước đó, các nhà khoa học đã biết rằng nhiều loài thực vật phù du có thể dịch chuyển: một số loài có thể thay đổi "độ nổi" của chúng bằng cách "rụng bớt" chất béo hoặc tăng giảm kích thước, một số khác thì vẫy vẫy tiên mao (lông roi).

Bên cạnh đó, họ cũng biết rằng: phần trên cùng của đại dương tuy dồi dào ánh sáng mặt trời nhưng ít dưỡng chất, còn phần đáy tuy không đủ sáng sủa cho sinh vật quang hợp nhưng cất giữ nhiều dinh dưỡng. 

Vì thế, không có lý do gì mà thực vật biển lại không tận dụng khả năng di động đã tiến hóa của chúng để đi đi lại lại giữa hai không gian. Wirtz cho rằng "không còn lời giải thích dễ dàng nào khác" cách suy luận này.

Vị này ước tính rằng có đến một nửa số loài thực vật phù du ngoài đại dương có thể thường xuyên di cư theo phương thẳng đứng, lộ trình dài khoảng vài mét đến 30m, nhằm hấp thụ cả chất dinh dưỡng bên dưới và năng lượng mặt trời bên trên. 

Những sinh vật thủy sinh siêu nhỏ này có thể mất vài giờ, vài ngày hoặc thậm chí vài tuần cho chuyến đi. Một số có thể sinh sản dọc đường, do đó nhường cho lớp con cháu hoàn thành sứ mệnh.

Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm không chỉ xác nhận rằng thực vật biển có thể di chuyển theo phương thẳng đứng, mà còn cho thấy hành vi của chúng phức tạp hơn chúng ta tưởng.

Một nhóm thuộc ĐH bang Washington (Mỹ) đã tái tạo ngày và đêm của đại dương trong các bể nước mặn cao gần 2m. Họ quan sát thấy nhóm giáp xác chân chèo đói meo bơi lên vào ban đêm và lặn xuống vào ban ngày.

Cùng lúc đó, thực vật phù du di chuyển ngược lại: bơi lên khi ngập nắng và lặn xuống khi đêm về, có thể là để tiếp xúc tối đa với ánh sáng mặt trời và giảm rủi ro trở thành thức ăn của động vật phù du.

Các công nghệ mới đang cho phép chúng ta nhìn rõ hơn diễn biến chi tiết của DVM, từ đó tiến gần đến các câu hỏi lớn liên quan đến mạng lưới thức ăn dưới biển, cân bằng carbon và bản chất của sự sống.

Tại MBARI, Kakani Katija đang bổ sung máy ảnh 3D hiện đại và thuật toán thị giác vào các phương tiện tự hành để chúng có thể theo dõi sự chuyển dịch của những sinh vật cụ thể trong nhiều giờ.

Các nhóm khác thì sử dụng vệ tinh ngoài không gian - có thể quan sát mật độ các loài phù du đi ăn đêm mà không cần can thiệp vào dòng nước, tức là tránh được việc xáo trộn hành vi của những sinh vật rất bé nhỏ. 

Để xác định loài nào đang di chuyển khi nào và ở đâu, người ta lần theo dấu vết di truyền, như ADN môi trường, mặc dù đa số chúng có vòng đời chớp nhoáng.

Giới nghiên cứu cùng đồng ý rằng điều cần thiết nhất là một mạng lưới giám sát đại dương toàn cầu để có thể theo dõi các quá trình DVM ngày này qua ngày khác, để kịp tìm thấy câu trả lời đầy đủ trước khi con người tàn phá đại dương.

Ví dụ, hoạt động đánh bắt quy mô lớn, thường chỉ diễn ra ở lớp nước bề mặt, gần đây được tăng cường bằng các tàu giã cào làm xáo trộn đáy biển.

Các vùng chết và vùng "oxy tối thiểu" trong lòng đại dương đang ngày càng mở rộng, xua đuổi động vật phù du ra khỏi môi trường sống ban ngày của chúng. Và biến đổi khí hậu đang làm giảm sự pha trộn của các tầng nước biển giữa lòng đại dương bao la, vì vậy có ít dưỡng chất hơn cho thực vật phù du.

Thực vật phù du giảm nghĩa là động vật phù du di cư cũng sẽ có ít thức ăn hơn. Tất cả chuyện này đang đặt áp lực lên vai các nhà nghiên cứu. Benoit-Bird nói: "Tôi cảm thấy như thể chúng tôi đang chạy đua với đồng hồ".

Trong thời gian chờ đợi bí mật được bật mí, Mặt trời vẫn sẽ tiếp tục lặn và mọc. Cùng với nó, vô số loài sinh vật của đại dương đi theo bóng tối và ánh sáng, lặng lẽ giữ gìn trạng thái cân bằng của các nguyên tố trên hành tinh.