TRUMP MUỐN XÓA SỔ CHÂU ÂU và Sự Cáo Chung Của Thế Giới Đại Tây Dương

Nguồn Nhà Trắng

TRUMP MUỐN XÓA SỔ CHÂU ÂU và Sự Cáo Chung Của Thế Giới Đại Tây Dương 

Bản di chúc của một lục địa đang bị bỏ rơi — nhìn từ một người đã sống gần 40 năm ở châu Âu.

NGUYỄN QUỐC BẢO 

Tôi sống gần bốn mươi năm ở châu Âu. Tôi đã chứng kiến một lục địa đi từ tự tin đến hồ nghi, từ thịnh vượng đến mệt mỏi, từ vai trò trung tâm của phương Tây đến vị trí bị chính đồng minh quan trọng nhất xem là gánh nặng. Khi Donald Trump công bố “Chiến lược An ninh Quốc gia” mới, loại châu Âu khỏi tâm điểm chiến lược của Mỹ, điều đó không chỉ là sự thay đổi chính sách. Nó là dấu ấn cho sự cáo chung của toàn bộ trật tự Đại Tây Dương — một trật tự đã định hình thế giới suốt bảy thập niên. 

Trump không phá châu Âu; ông chỉ nói thẳng điều mà Washington đã nghĩ từ lâu: châu Âu đã tự đánh mất sức mạnh, ý chí và tương lai của chính mình. Nga không cần chiến thắng; chỉ cần Mỹ rời đi là đủ. Và khi Mỹ rút lại lịch sử, châu Âu buộc phải đối diện với câu hỏi mà gần 40 năm sống ở đây khiến tôi day dứt nhất:

 Không có Mỹ, châu Âu là gì trong thế kỷ XXI? 

 1

 KHI MỘT LỤC ĐỊA NGHE TIẾNG XOÁ SỔ TỪ BÊN KIA ĐẠI TÂY DƯƠNG

Đến những khoảnh khắc trong lịch sử mà một lục địa bỗng nghe thấy tiếng gọi của sự cáo chung, không phải từ kẻ thù ở biên giới, không phải từ những đoàn xe tăng trườn qua đồng cỏ, mà từ một đồng minh từng được xem là trụ cột cho sự tồn tại của mình. Châu Âu đã trải qua nhiều thế kỷ như thế, những năm đen tối thời Hitler, địa ngục Verdun, bóng ma Mussolini, sự sụp đổ của Áo-Hung, chiến tranh Balkan, nhưng trong tất cả những biến cố đó, họ chưa bao giờ phải nghe câu nói này từ Washington: “Châu Âu đang đi sai đường. Và chúng tôi không muốn lục địa ấy thay đổi nữa.” 

Câu nói của Trump, lửng lơ, như một lời răn, như một bản cáo phó đọc sớm. Nhưng sâu hơn, nó không chỉ là một lời cảnh báo. Nó là dấu hiệu của một quyết tâm âm thầm đang định hình cả thế kỷ XXI, Hoa Kỳ muốn cắt dây với châu Âu. Không chỉ tạm thời, mà cấu trúc. Không chỉ chiến lược, mà bản thể. 

Châu Âu từng là cái nôi văn minh của Mỹ; giờ đây Mỹ muốn rũ bỏ châu Âu như một kẻ nợ đời, như một gánh nặng văn hóa và đạo đức, như một lục địa đã quên cách tự vệ, đã quên cách sinh sản, đã quên chính mình. Từ khi nào lịch sử có thể quay đầu nhanh đến vậy? Từ khi nào những giá trị chung của Tây phương — dân chủ, tự do, lý tính — lại trở thành gánh nặng bị chính nước Mỹ coi là bệnh lý? 

Khi Trump ký vào “New National Security Strategy” mới, đó không còn là một văn bản kỹ thuật. Nó là một bản tuyên ngôn triết học, đầy hằn học và chủ ý, một tuyên bố, kỷ nguyên Đại Tây Dương đã kết thúc. Châu Âu — cái nôi của Khai sáng — giờ chỉ còn là một vật trang trí cũ, được giữ lại trên kệ chỉ vì lịch sử chưa quyết định dọn dẹp.

Nếu nhìn lịch sử rộng hơn, người ta sẽ thấy Trump không phải một hiện tượng lẻ. Ông chỉ là tiếng nói dữ dội nhất của một chuyển dịch thầm lặng đã diễn ra hơn ba thập niên, sự mệt mỏi của Mỹ đối với vai trò “bảo mẫu toàn cầu”. Sau năm 1945, Mỹ xem mình là kiến trúc sư của trật tự thế giới, còn châu Âu là đứa con trưởng thành nhưng yếu đuối, cần được che chở. Nhưng từ Afghanistan đến Iraq, từ gánh nặng NATO đến khủng hoảng người tị nạn, Mỹ dần hiểu châu Âu không chỉ là một đối tác, mà là một gánh nặng chiến lược: già nua, chia rẽ, thiếu khả năng quân sự, thiếu ý chí phòng thủ, và ngày càng theo đuổi một thứ đạo đức siêu hình mà Washington coi là xa rời thực tế. 

Trong mắt Trump, và cả một phần lớn tầng lớp chiến lược gia Mỹ, châu Âu không còn là trung tâm của thế giới, mà chỉ là một bán đảo địa chính trị nằm vắt vẻo giữa Nga và Đại Tây Dương. Người ta không còn nhìn Paris, Berlin hay Rome như những thủ phủ quyền lực, mà như những thành phố bảo tàng, đẹp nhưng suy tàn, giống một tấm postcard màu trầm phai, mang theo quá nhiều ký ức và quá ít nghị lực.

Khi Trump nói “châu Âu phải coi chừng”, ông không nói về kinh tế, cũng không nói về văn hóa. Ông đang nói về sự sống còn. Điều khiến các thủ đô châu Âu bàng hoàng không phải giọng điệu của ông, mà là sự thật nghiệt ngã, Hoa Kỳ không còn muốn bảo vệ châu Âu khỏi Nga. Thậm chí, trong tài liệu chiến lược mới, Nga không còn được xếp vào nhóm “đối thủ”. 

Với Mỹ dưới thời Trump, Nga không phải mối đe dọa. Nga là một thực thể to lớn nhưng vô hại, một đế chế cũ đang cố níu lại bóng dáng của mình bằng những chiến thuật vụn vặt. Mối đe dọa — theo Trump — lại nằm ở châu Âu, một lục địa mà ông xem là tự hủy, tự hoại, và để nhập cư, dân số, ý thức hệ “tiến bộ” làm biến đổi nền tảng dân chủ.

Trong khung nhìn đó, Nga đột nhiên trở thành một người “hiền lành”, một nạn nhân của “sự kiêu ngạo châu Âu”. Và Trump đã làm điều mà Nga mơ suốt nhiều thập niên: xoá bỏ sự đồng thuận rằng Nga là mối đe dọa số 1 của phương Tây. Chỉ trong một văn bản ba mươi trang, ông đã làm thay đổi 70 năm chiến lược an ninh. 

Không có phát súng nào nổ, nhưng cả một trật tự sụp đổ trong im lặng. 

Châu Âu hiểu ngay lập tức đây không phải là sự thay đổi ngẫu hứng. Đây là bước đầu tiên của chiến lược “xoá sổ châu Âu” mà Washington muốn thực hiện, không phải bằng bom đạn, mà bằng cách cắt bỏ sự bảo trợ. Một châu Âu không có Mỹ là một châu Âu buộc phải đối diện với Nga mà không có ô dù, buộc phải tự phòng vệ mà không có công nghệ, buộc phải quyết định vận mệnh mà không có tấm khiên. 

Và chính lúc ấy, Kremlin mỉm cười. 

Không phải nụ cười kiêu ngạo, mà là nụ cười của kẻ đã đợi ngày này suốt nhiều thập niên. Nga hiểu rất rõ, một châu Âu không có Mỹ là một châu Âu không biết làm gì. Một con thú lớn nhưng đã già, mất răng, mất móng. Một lục địa của nguyên tắc, của luật pháp, của điều lệ, nhưng không còn sức mạnh thô. Và Putin hiểu sâu hơn nữa:, châu Âu — khi bị bỏ lại một mình — sẽ sụp đổ vào chính những đường nứt bên trong nó. 

Những đường nứt ấy không phải mới xuất hiện. Chúng nằm trong cấu trúc của Liên minh châu Âu: Đức và Pháp không còn chung tầm nhìn; Ý, Hy Lạp, Tây Ban Nha mang những vết thương nợ nần và dân túy; các nước Baltic lo sợ Nga; Hungary và Slovakia nghiêng về Moscow; Ba Lan nghiêng về Washington; và toàn bộ lục địa thì bị chia đôi giữa “mở cửa” và “đóng cửa”, giữa “giá trị” và “bản sắc”. 

Với chỉ một văn bản chiến lược, Trump không chỉ làm lung lay NATO; ông kích hoạt quá trình phân rã sâu hơn của châu Âu. 

Có một sự thật mà không ai ở Brussels muốn thừa nhận, châu Âu chưa bao giờ tự đứng được. Từ năm 1945, châu Âu được nuôi trong bình yên do Mỹ chi trả, lớn lên trong trật tự Mỹ dựng, và trở thành cường quốc kinh tế dưới ô bảo hộ Mỹ. Châu Âu là đứa trẻ được nuôi lớn trong hòa bình, và vì điều đó, châu Âu không còn nhớ cách tự vệ. 

Tệ hơn nữa, châu Âu ngây thơ tin hòa bình là trạng thái mặc định của thế giới. Thương mại sẽ cứu vãn tất cả. Lý trí sẽ vượt qua bạo lực. Một ngày nào đó, Nga sẽ trở thành “đối tác”. Trung Quốc sẽ “hội nhập”. Và Mỹ sẽ luôn ở đó, với tàu chiến, với căn cứ, với ngân sách quốc phòng, để bảo đảm họ ngủ yên. 

Trump bóc ra sự ngây thơ đó bằng một câu nói đơn giản: “Không.” Không — chúng tôi không xem Nga là kẻ thù. 

Không — chúng tôi không trả tiền để bảo vệ châu Âu nữa. 

Không — chúng tôi không tin EU có thể là đối tác chiến lược. 

Không — chúng tôi không muốn lục địa này thay đổi theo hướng mà các người đang đi. 

Đây là điều chưa từng có trong lịch sử phương Tây, một tổng thống Mỹ tuyên bố châu Âu là vấn đề, không phải giải pháp.

Và điều đáng sợ nhất cho châu Âu không phải là Mỹ quay lưng, mà là Mỹ đã chọn Nga 

— không phải chọn làm đồng minh, mà chọn làm “đối trọng mềm”, một đối tác có thể giúp Washington tái thiết thế giới theo kiểu “hai cực mềm” thay vì “đa cực hỗn loạn”. 

Nga nhỏ, Nga yếu, Nga già, nhưng Nga mang một lợi thế mà Washington cần: Nga không đe dọa Mỹ. Nga không cạnh tranh kinh tế. Nga không có ý định bá chủ toàn cầu. Nga có thể trở thành đại diện cầm chân châu Âu, để Mỹ rảnh tay hướng về Trung Quốc — đối thủ thật sự. 

Trong một thế giới mà Mỹ coi Trung Quốc là kẻ phải đối đầu, châu Âu trở thành kẻ có thể bỏ lại giữa đường. Không phải vì ghét, mà vì vô dụng. Không phải vì thù hận, mà vì không còn giá trị chiến lược. 

Từ đó, lời giải thích cho nụ cười của Kremlin trở nên rõ ràng, Nga không cần thắng ở Ukraine; Nga chỉ cần Mỹ bỏ rơi châu Âu. Một khi dòng máu nối Đại Tây Dương bị cắt, châu Âu sẽ tự phân rã, tự tranh cãi, tự trôi về những bản sắc cũ, và cuối cùng tự dẫn mình vào thế yếu nhất trong suốt 70 năm.

Khi đó, Nga không cần đánh; Nga chỉ cần chờ. 

Châu Âu sẽ tự tan.                                                                                

2 

KHI CHÂU ÂU ĐÁNH MẤT CHÍNH MÌNH: SỰ SUY TÀN CỦA MỘT LỤC ĐỊA GIÀ 

Nếu muốn hiểu vì sao Trump đủ tự tin để tuyên bố châu Âu “đang đi sai đường”, ta phải nhìn lại một sự thật khó chấp nhận: châu Âu đã đánh mất chính mình từ rất lâu rồi. Có những nền văn minh không bị tiêu diệt bởi ngoại bang, mà bị bào mòn từ bên trong bởi sự tự mãn, bởi niềm tin sai lầm hòa bình là di sản vĩnh viễn, lý trí đã chiến thắng bản năng, những cái bóng đen của lịch sử sẽ không bao giờ trở lại.

Sau 1945, châu Âu bước vào giai đoạn huy hoàng nhất: kinh tế phục hồi, phúc lợi xã hội mở rộng, các định chế dân chủ ổn định. Nhưng chính lúc đó, sự suy tàn đã bắt đầu. Một lục địa được nuôi dưỡng trong bình yên quá lâu sẽ quên sức mạnh không phải từ sách luật mà từ ý chí tồn tại. Và một xã hội chỉ sống bằng những nguyên tắc trừu tượng sẽ không còn biết cách đối phó với những lực lượng thô bạo đang trỗi dậy ở ngoại vi. 

Cái chết của châu Âu không bắt đầu từ Trump, không bắt đầu từ Nga, cũng không bắt đầu từ Brexit. Nó bắt đầu từ khoảnh khắc châu Âu tin thế giới đã trở thành giống họ, các quốc gia sẽ hành xử như những giáo sư triết học: tranh luận, thảo luận, thỏa hiệp, và cuối cùng đi đến đồng thuận. 

Nhưng thế giới không như thế. 

Thế giới chưa bao giờ như thế cả. 

Trong các đời tổng thống trước, Mỹ luôn xem châu Âu là đối tác chiến lược, dù đôi khi phiền phức, dù đôi khi thiếu trách nhiệm. Nhưng trong chiến lược mới, Trump xem châu Âu không phải đối tác mà là mối đe dọa mềm, một lục địa đang tự biến dạng vì dân số già, nhập cư không kiểm soát, xung đột văn hóa, khủng hoảng bản sắc, và chính trị cực đoan. 

Theo Trump, châu Âu không còn là “bạn của Mỹ” mà là “bài học cho Mỹ”, một ví dụ về những thứ mà nước Mỹ không được phép trở thành, yếu đuối, chia rẽ, mệt mỏi, già nua, đầy cảm tính, và sợ hãi tương lai. 

Trong cách diễn đạt của ông, châu Âu giống như một lục địa đang trôi, không còn trọng tâm, không còn tự tin, không còn khả năng tự quyết. Và chính trong trạng thái phân rã đó, Nga nhìn thấy cơ hội. 

Có một điều mà châu Âu không bao giờ muốn thừa nhận: Nga hiểu châu Âu hơn châu Âu hiểu Nga.

Moscow không chỉ nhìn vào quân đội hay NATO. Họ nhìn vào xã hội:, sự mệt mỏi, sự miễn cưỡng về quốc phòng, sự đổ lỗi cho nhau, nỗi lo của tầng lớp trung lưu, sự khủng hoảng của giới trẻ, sự suy yếu của gia đình, sự trỗi dậy của bản sắc tôn giáo ở ngoại biên. Nga nhìn châu Âu như một ngôi nhà không cần tấn công, chỉ cần chờ nó mục ruỗng. 

Cái khiến Putin mỉm cười sau khi đọc chiến lược của Trump không phải là lời ca ngợi nước Nga. Mà là vì ông nhận ra, lần đầu tiên trong lịch sử hậu chiến, Mỹ đã chạm vào điểm tự tử của châu Âu: sự phụ thuộc. Châu Âu có thể tranh luận về dân chủ, khí hậu, nhân quyền, nhập cư, giới tính, nhưng họ không thể tự bảo vệ biên giới của mình nếu không có Mỹ. Và sự thật đó càng được che giấu bao lâu, cú ngã sẽ càng đau bấy nhiêu.

Trump hiểu điều đó. 

Putin hiểu điều đó. 

Brussels lại không. 

Khi Trump tuyên bố “châu Âu sẽ không nhận ra chính mình trong 20 năm nữa”, ông không chỉ nói về nhập cư hay văn hóa. Ông đang nói về sự trống rỗng trong tâm hồn châu Âu, một sự trống rỗng mà ông cho rằng lục địa này đã cố che giấu bằng những khẩu hiệu mỹ miều: “nhân quyền”, “đa văn hóa”, “cởi mở”, “hòa bình”, “tự do đi lại”, “tôn trọng khác biệt”. 

Nhưng dưới lớp vỏ đó là một sự thật cay đắng, châu Âu đang đánh mất khả năng đối diện với xung đột. Và những ai đánh mất khả năng đối diện với xung đột sẽ đánh mất khả năng tồn tại.

Trong cuộc khủng hoảng Ukraine, điều tệ hại nhất không phải là cuộc xâm lược, mà là phản ứng chậm chạp và chia rẽ của châu Âu. Đức do dự vì khí đốt. Pháp do dự vì đối thoại. Ý do dự vì nội bộ bất ổn. Hungary và Slovakia thì công khai ngả về phía Nga. Ba Lan phẫn nộ. Baltic hoảng loạn. Tất cả những điều đó khiến Trump kết luận, châu Âu không thể bảo vệ chính mình, và không xứng đáng để Mỹ phải bỏ nguồn lực ra bảo vệ nữa. Tài liệu chiến lược mới không nói điều đó một cách thô bạo. Nhưng nó để lộ một sự thật lạnh lùng, đối với Mỹ, châu Âu không còn là nơi cần cứu, mà là nơi cần tránh. Và trong sự xoay trục đó, Nga trở thành người hưởng lợi tự nhiên. 

Sự suy tàn của châu Âu cũng là sự suy tàn của khái niệm “phương Tây”. Bởi phương Tây vốn không phải chỉ là một khối địa lý. Nó là một triết lý: tự do, lý tính, khoa học, cá nhân, nhân phẩm. Khi châu Âu yếu đi, Mỹ mất đi một phần ký ức của chính mình. Và khi Mỹ từ bỏ châu Âu, phương Tây trở thành một thân thể không còn trái tim. 

Cái paradoxe nằm ở đây: nước Mỹ từng lớn mạnh nhờ châu Âu, nhưng giờ đây nước Mỹ cảm thấy mình bị trói buộc bởi chính lục địa đã sinh ra nó. Trump, như một bác sĩ lạnh lùng, muốn cắt bỏ bộ phận đã hoại tử để cứu lấy thân thể. Nhưng ông không hiểu — hoặc không quan tâm — khi cắt bỏ châu Âu, ông cũng làm tổn thương chính essence của nước Mỹ. 

Trump không phải kẻ muốn phá phương Tây. Ông là người tin rằng phương Tây đã biến dạng đến mức không thể cứu nổi nữa. Và vì thế, ông muốn xây dựng lại một nước Mỹ không cần châu Âu, không cần NATO, không cần mạng lưới đồng minh trải rộng suốt thế giới. 

Đó không chỉ là chính sách. Đó là một thế giới quan mới.

Trong thế giới quan này, EU không phải là một liên minh vĩ đại mà chỉ là một bộ máy quan liêu xa rời thực tế. Châu Âu không phải là thành lũy của dân chủ mà là ví dụ cho thấy dân chủ có thể tự tiêu diệt mình. NATO không phải là lá chắn mà là hóa đơn. Và người dân châu Âu không phải là đối tác mà là những kẻ ngây thơ sống trong ảo tưởng hậu-Chiến tranh Lạnh. 

Trump không chỉ phê phán châu Âu; ông miêu tả châu Âu như một cảnh báo: nếu Mỹ tiếp tục đi con đường của châu Âu — mở cửa vô tội vạ, phúc lợi quá tải, dân số già, đạo đức mơ hồ, quân đội yếu, chính trị phân mảnh — Mỹ sẽ trở thành như họ.

Một lục địa đẹp, giàu, văn minh, nhưng đã hết thời.

Đó là điều khiến chiến lược của Trump trở thành lời tuyên bố nguy hiểm nhất đối với EU, nó không nhằm sửa chữa quan hệ. Nó nhằm tái định nghĩa vai trò của châu Âu trong thế giới mới, từ trụ cột trở thành thứ yếu, từ đồng minh thành phụ lục, từ đối tác bình đẳng thành thực thể cần kìm hãm. 

Trong mắt Trump, châu Âu là ví dụ sống của sự suy tàn văn minh, một cảnh báo, nếu một cường quốc đánh mất bản sắc, đánh mất biên giới, đánh mất niềm tin vào chính mình, nó sẽ tan rã trong im lặng. 

Và điều đáng sợ hơn: châu Âu đang tan rã đúng theo mô tả ấy. 

Nga hiểu rất rõ điều này và chỉ cần chạm nhẹ vào những điểm nứt, năng lượng, nhập cư, phẫn nộ xã hội, cực hữu, cực tả, tôn giáo, bản sắc. Và khi Mỹ rút lui, những điểm nứt này sẽ không được hàn gắn mà sẽ trở thành vết nứt địa chính trị. 

Châu Âu không cần Nga tấn công. Châu Âu sẽ tự phân rã dưới sức nặng của chính mình. 

3 

KHI NGA “KHÔNG CẦN CHIẾN THẮNG”: NGHỆ THUẬT QUYỀN LỰC TRONG THẾ GIỚI HẬU-ĐẠI TÂY DƯƠNG 

Một nghịch lý cay nghiệt mà phương Tây chưa bao giờ muốn nhìn thẳng: trong cuộc chiến lớn nhất châu Âu kể từ 1945, nước Nga không cần chiến thắng để trở thành kẻ thắng. Một chiến thắng quân sự toàn diện không phải mục tiêu của Putin; mục tiêu thật của Nga là phá vỡ cột trụ của thế giới Đại Tây Dương, và điều đó đang xảy ra không phải trên chiến trường Donbass mà trong bộ não của Washington, Berlin và Brussels. 

Khi Mỹ công bố chiến lược an ninh mới, loại Nga khỏi danh sách “đe dọa chính”, và xem châu Âu như “vấn đề nội bộ của lục địa già”, Moscow hiểu giấc mơ đã thành hiện thực: 

Trận chiến lớn nhất của Nga là khiến Mỹ rời bỏ châu Âu. 

Và giờ, Mỹ không rời bỏ như một cơn nóng nảy nhất thời; Mỹ rời bỏ bằng một chiến lược được ký tên, đóng dấu, và tuyên bố như một chân lý mới của an ninh quốc gia. 

Trong thế giới cũ, Nga là mối đe dọa khiến châu Âu đoàn kết. Trong thế giới mới, Nga trở thành chất xúc tác khiến châu Âu chia rẽ. Một châu Âu không có Mỹ không phải châu Âu độc lập; nó là châu Âu bị giằng xé giữa nỗi sợ Nga và nỗi sợ chính mình. Moscow không cần đánh bại NATO — chỉ cần khiến NATO không còn nước Mỹ, và như thế, NATO sẽ trở thành một chiếc vỏ rỗng.

Putin hiểu sự thật mà châu Âu cố quên: Không có Mỹ, NATO không tồn tại.

Không có Mỹ, điều còn lại của Liên minh châu Âu chỉ là những quốc gia già nua tìm cách tự thuyết phục nhau rằng họ vẫn là tâm điểm của lịch sử. 

Phương Tây từng cười nhạo Nga vì kinh tế nhỏ hơn cả Ý. Nhưng Moscow chưa bao giờ dự đoán sức mạnh của mình bằng GDP. Nga là một nền văn minh cũ, hiểu lịch sử không đo bằng tăng trưởng, mà bằng sự bền bỉ của ý chí, bằng khả năng chịu đựng, bằng sức nặng của địa lý và trí nhớ. Những yếu tố ấy, châu Âu càng ngày càng thiếu, còn Nga — dù nghèo hơn, thô hơn, cổ xưa hơn — lại sở hữu rất nhiều.

Chính điều đó khiến Nga trở thành một thế lực có thể sống sót qua mọi mùa đông, trong khi châu Âu — văn minh, tinh tế, hợp lý — lại mong manh trước những biến động mà chính họ không tin sẽ đến.

Khi Mỹ tuyên bố “Nga không phải mối đe dọa”, điều đó không chỉ là thay đổi chính sách; đó là sự phủ nhận vai trò lịch sử của châu Âu trong chiến lược Mỹ. Trong 70 năm, châu Âu tồn tại như một bức tường chắn giữa Nga và Mỹ, một vùng đệm văn minh giúp bảo vệ bờ đông Đại Tây Dương. Giờ đây, Mỹ không cần bức tường đó nữa. Nếu một bức tường không còn để ngăn ai, nó trở thành vật trang trí. Và vật trang trí thì không được ưu tiên trong ngân sách chiến lược. 

Sự trớ trêu ở đây: Nga không mạnh lên; châu Âu yếu đi. Nga không mở rộng ảnh hưởng; châu Âu tự thu hẹp giá trị của mình. 

Trump chỉ làm điều mà lịch sử đã chuẩn bị sẵn, làm lộ ra sự thật trống rỗng bên dưới lớp sơn văn minh của lục địa già. 

Nếu nhìn từ Moscow, sự biến chuyển này giống như một phép lạ lịch sử. Suốt thế kỷ XX, Nga luôn tìm cách đẩy Mỹ ra khỏi châu Âu nhưng thất bại. Chiến tranh Lạnh kết thúc không phải vì Liên Xô sụp đổ nội bộ, mà vì Mỹ tràn vào toàn bộ không gian hậu-Xô Viết, mở rộng NATO, mở rộng EU, mở rộng tầm nhìn phương Tây như một chân trời đạo đức không thể cưỡng lại.

Nhưng rồi đến thế kỷ XXI, châu Âu tự phá bỏ niềm tin ấy. Và Mỹ — lần đầu tiên — tỏ dấu hiệu cho thấy mình cũng không còn tin tưởng vào “dự án châu Âu”. 

Liên minh xuyên Đại Tây Dương không chết vì bị bắn; nó chết vì kiệt lực, vì mất ý nghĩa.

Nếu nhìn vào chiến lược mới của Mỹ, ta sẽ thấy hai tầng ý nghĩa: tầng bề mặt và tầng sâu. 

Tầng bề mặt: Mỹ muốn tập trung vào Trung Quốc, nên giảm gánh nặng châu Âu. Tầng sâu nhất: Mỹ không còn tin châu Âu là một thực thể có tương lai chiến lược. 

Trong cả hai trường hợp, Nga đều chiến thắng. Không phải chiến thắng do tên lửa, mà chiến thắng do sự thay đổi “tư duy an ninh” của nước Mỹ. Một đế chế không sụp đổ vì mất lãnh thổ; nó sụp đổ vì mất trọng tâm chiến lược. Và khi Mỹ rời bỏ châu Âu, điều đó đồng nghĩa rằng châu Âu không còn là một phần của trọng tâm ấy.

Chính trong khoảng trống này, Nga bắt đầu định hình lại tham vọng của mình. Không phải tham vọng chiếm Kiev hay Warsaw, mà tham vọng trở thành một cực quyền lực độc lập trong thế giới đa cực mới. Trump, trong cách tính toán của ông, không phản đối điều đó. Mỹ không muốn một Nga mạnh; nhưng Mỹ muốn một Nga đủ mạnh để không bị Trung Quốc nuốt chửng, và đủ ổn định để hạn chế châu Âu gây rối. 

Một Nga ổn định là rào chắn mềm giúp Mỹ co cụm về chiến lược Á Châu. Và nếu châu Âu không thích điều đó? Trump không quan tâm. Ông tin rằng châu Âu đã tiêu tốn quá nhiều thời gian để tranh luận về nhập cư, giới tính, khí hậu, chính trị đúng đắn — và quá ít thời gian để nghĩ về tồn tại của chính mình.

Giờ hãy nhìn sang phía châu Âu. 

Nếu có một hình ảnh mô tả tâm trạng của Brussels trong tuần công bố chiến lược này, đó là: kinh hoàng pha lẫn tê liệt. Các lãnh đạo EU không hiểu tại sao Mỹ lại công khai “sỉ nhục” châu Âu. Họ không biết phải phản ứng thế nào. Họ chìm trong các cuộc họp báo, các bản tuyên bố, các lời kêu gọi đoàn kết. Nhưng tất cả những thứ đó chỉ càng phơi bày sự thật: châu Âu không có quyền lực thực sự để đối thoại với Mỹ từ vị thế ngang hàng. 

Khi Pháp nói “chúng ta là đồng minh của Mỹ, không phải gánh nặng”, câu nói ấy giống như lời cầu xin hơn là khẳng định. Khi Đức nói “chúng ta vẫn là đối tác then chốt”, điều đó giống như lời tự trấn an. Còn khi Ba Lan nói Mỹ là “đối tác chiến lược số một”, đó chỉ là cách để họ che giấu nỗi sợ Nga. 

Cả lục địa nói bằng giọng nhỏ lại mỗi năm.Mỹ nói bằng giọng lớn hơn mỗi năm. Nga chỉ cần im lặng, và nụ cười của Kremlin nói thay tất cả.

Điều đáng sợ nhất trong thời điểm này không phải là châu Âu bị Mỹ chỉ trích, mà là châu Âu không có ngôn ngữ để phản biện. Một thực thể chính trị già nua không còn khả năng sản xuất ý tưởng mới, cũng không còn khả năng tự xác định vận mệnh của mình. 

Châu Âu giống như một cây đại thụ cổ, bóng đẹp, rợp mát, nhưng thân đã rỗng — chỉ còn lại vẻ ngoài nguy nga che đi những tấm gỗ mục. Và Trump, với bản năng của một người kinh doanh, không nhìn thấy vẻ đẹp đó, chỉ nhìn thấy nguy cơ sụp đổ của một cây cổ thụ không còn cành vững. 

Trong cái nhìn đó, châu Âu không phải nạn nhân; châu Âu là hình chiếu của tương lai mà Mỹ phải tránh. 

Nga nhận ra điều này sớm hơn ai hết: — châu Âu mất bản sắc; — châu Âu mất niềm tin; — châu Âu mất dân số; — châu Âu mất khả năng chiến đấu; — châu Âu mất tương lai chiến lược. 

Một lục địa không còn tương lai là một lục địa dễ bị thao túng bằng quá khứ. Nga khai thác điều đó bằng lịch sử, bằng năng lượng, bằng chính trị bản sắc — những công cụ mà châu Âu không biết cách chống đỡ. 

Trong trật tự mới, Nga không cần tranh giành ảnh hưởng. Nga chỉ cần kiên nhẫn. Một con gấu già có thể ngủ đông rất lâu, nhưng khi nó mở mắt, rừng đã đổi chủ. Và nếu rừng mới không còn người thợ săn Mỹ, con gấu không cần chạy nhanh; nó chỉ cần đứng dậy. 

Cái đáng sợ nằm ở đây: châu Âu không sợ Nga vì sức mạnh của Nga, mà sợ Nga vì sự yếu ớt của chính mình. 

4 

KHI MỸ MUỐN RÚT LẠI LỊCH SỬ: HẬU-ĐẠI TÂY DƯƠNG VÀ THỜI ĐẠI CỦA NHỮNG LỤC ĐỊA KHÔNG NGƯỜI BẢO HỘ 

Khi những thời điểm lịch sử giống như cú xoay trục của địa cầu, chậm rãi, nhưng một khi chuyển động bắt đầu, không gì có thể dừng lại. Chiến lược an ninh mới của Mỹ — với Trump như giọng nói trực ngôn nhất — không phải một văn bản chiến thuật; nó là một lời tuyên bố nước Mỹ muốn rút lại lịch sử mà chính nó tạo ra. Trong suốt thế kỷ XX, Mỹ đặt châu Âu vào trung tâm trật tự thế giới vì lợi ích, vì lý tưởng, và vì nỗi sợ Liên Xô. Nhưng thế kỷ XXI buộc Mỹ đặt câu hỏi: điều đó còn đáng không? 

Câu trả lời — theo Trump — là không. 

Sự chia tay giữa Mỹ và châu Âu không phải ly hôn sau tranh cãi; nó là kết quả của một cuộc hôn nhân mà hai bên không còn cần nhau nữa. Châu Âu không còn vị thế chiến lược như thời Chiến tranh Lạnh. Và Mỹ không còn nhu cầu duy trì một đế chế toàn cầu khi đối thủ thật sự của họ không nằm ở phía bắc Đại Tây Dương mà ở phía tây Thái Bình Dương. 

Trung Quốc là thách thức thế kỷ. Châu Âu là gánh nặng của thế kỷ trước. Nga là công cụ trong thế kỷ mới. 

Sự phân loại khắc nghiệt và tàn nhẫn đó là bản chất của Trump, nhưng nó không phải do ông một mình tạo nên. Nó là sự kết tinh của 30 năm thất vọng, 30 năm chi tiêu, 30 năm can thiệp, 30 năm nuối tiếc của nước Mỹ.

Trong mắt Washington, đặc biệt dưới thời Trump, châu Âu không còn là trung tâm văn minh, mà là một lục địa bị tê liệt bởi chính đạo đức của mình. Một lục địa muốn giảng dạy thế giới thay vì tự vệ. Một lục địa mệt mỏi vì phúc lợi, dân chủ, sự mờ nhạt của bản sắc, và sự không chắc chắn của tương lai. 

Trump không ghét châu Âu; ông coi châu Âu là hình ảnh trong gương của nước Mỹ nếu Mỹ không tỉnh táo. Một đế chế già hóa, dung hòa, có đạo đức mềm, và tin rằng sức mạnh của lời nói có thể thay thế sức mạnh của hành động. 

Trong cách nhìn đó, sự cắt đứt với châu Âu không phải phản bội. Nó là hình thức tự cứu của Mỹ.

Điều còn lại là câu hỏi của cả một lục địa: “Không có Mỹ, châu Âu là gì?” 

Câu hỏi ấy không phải mới. Nhưng lần đầu tiên, nó trở thành hiện thực. Nếu nhìn thẳng, không né tránh, ta sẽ thấy ba sự thật không thể chối bỏ: 

Một: Châu Âu không có khả năng tự vệ. Không có Mỹ, NATO chỉ là cái tên. Không có Mỹ, vũ khí châu Âu lỗi thời. Không có Mỹ, biên giới châu Âu là đường kẻ mờ. 

Hai: Châu Âu không có ý chí chiến đấu. Một xã hội từng trải qua địa ngục của hai cuộc thế chiến đã thề không bao giờ chiến đấu nữa. Nhưng thế giới không thề với họ. 

Ba: Châu Âu không có tầm nhìn chung. Pháp mơ về thế giới đa cực. Đức mơ về hòa bình kinh tế. Ý và Tây Ban Nha mơ về nội trị. Ba Lan mơ về Mỹ. Hungary mơ về Nga. 

Và cả khối mơ về một châu Âu không có trách nhiệm. 

Trong một thế giới đầy dã thú, những giấc mơ ấy là sai lầm chí tử. 

Sự tê liệt về an ninh là mặt ngoài. Mặt trong — deeper — là khủng hoảng bản sắc. Châu Âu không biết mình là gì nữa. Một lục địa không còn đức tin tôn giáo, không còn dân số tăng trưởng, không còn biên giới rõ ràng, không còn niềm tin vào tương lai — thì sức mạnh nào còn lại ngoài ký ức? 

Nhưng ký ức không thể bảo vệ một lục địa. 

Ký ức không ngăn được xe tăng. Ký ức không giữ được biên giới. Ký ức không cứu được Ukraine. Ký ức cũng không khiến Washington dừng lại. 

Một lục địa sống bằng ký ức sẽ chết vì hiện thực. 

Trong bối cảnh đó, Nga — dù không phải cường quốc hoàn hảo — lại là quốc gia duy nhất trong khu vực biết mình là gì. Nga biết họ tin vào gì, họ sợ gì, họ cần gì. Nga không mơ về hòa bình vĩnh cửu; họ sống trong logic của tồn tại. Nga không tin vào toàn cầu hóa đạo đức; họ tin vào quyền lực, năng lượng, địa lý, và trí nhớ tập thể. 

Trump nhìn thấy điều đó và rút ra kết luận: Nga là mối đe dọa đối với châu Âu, nhưng không phải đối với Mỹ.

Với ông, Nga giống như một lực hấp dẫn quán tính: lớn, nặng, ù lì, chậm chạp, nhưng ổn định. Cái ông sợ là Trung Quốc — một cỗ máy tăng trưởng, một đế chế phương Đông, một tương lai công nghệ có khả năng thay thế chính nước Mỹ. 

Vì thế, chiến lược mới là: Mỹ rút khỏi châu Âu để tập trung toàn lực vào Trung Quốc.

Trong cuộc xoay trục đó, liệu châu Âu có còn chỗ đứng? 

Điều đáng nói: chính sách của Trump không chỉ là cắt đứt; nó là hủy cấu trúc. Hủy cấu trúc niềm tin phương Tây là một gia đình, Mỹ và châu Âu chia sẻ số phận chung, Nga là kẻ thù vĩnh viễn, dân chủ tự do là hướng đi duy nhất.

Khi những nền tảng ấy bị đập bỏ, châu Âu bỗng trở thành một thực thể không được bảo vệ — về quân sự, về văn hóa, về ý nghĩa. 

Đây là điều khiến các lãnh đạo châu Âu hoảng loạn thực sự: Họ không sợ Trump, họ sợ một nước Mỹ không còn cần họ nữa. 

Không có Mỹ, châu Âu như một diễn viên đã thuộc hàng loạt vai diễn nhưng bỗng nhận ra sân khấu đã dời sang nơi khác — sang Indo-Pacific, sang Biển Đông, sang Đài Loan, sang đại lục Á-Âu nơi các cường quốc trẻ và hung hãn hơn đang định hình trật tự mới.

Chính trong bức tranh đó, một câu hỏi lớn của thế kỷ xuất hiện: Liệu sự cáo chung của châu Âu có phải là bước đầu của sự cáo chung của phương Tây? 

Nếu Mỹ rời bỏ châu Âu, họ sẽ trở thành gì? Một đế chế hải dương không còn cân bằng lục địa? Một cường quốc cô độc theo chủ nghĩa biệt lập? Một quốc gia hướng nội, lo sợ tái diễn sự suy tàn mà họ nhìn thấy nơi lục địa già? 

Và nếu phương Tây sụp đổ, liệu thế giới còn lại có an toàn không?

Không. 

Vì khi một trật tự sụp đổ, thứ thay thế nó không phải là trật tự mới, mà là hỗn loạn. 

Thời kỳ hậu-Đại Tây Dương — the post-Atlantic age — là kỷ nguyên của những lục địa không người bảo hộ. Một châu Âu không Mỹ sẽ giống như Hy Lạp cổ đại sau khi mất Alexander, chia rẽ, tranh giành, yếu đuối, và cuối cùng bị nuốt chửng bởi các cường quốc mới nổi. 

Nga sẽ tiến lên không phải bằng sức mạnh mà bằng quán tính lịch sử. 

Trung Quốc sẽ trỗi dậy như đế chế không biên giới. 

Ấn Độ sẽ tự xem mình như người thừa kế của châu Á. 

Mỹ sẽ rút vào đại dương của chính mình. 

Còn châu Âu sẽ trở thành một bảo tàng mất người canh gác. 

Trong bảo tàng ấy, quá khứ đẹp đẽ, nhưng tương lai thì trống rỗng. Vậy cái gì đang chờ châu Âu? 

Ba kịch bản. 

Kịch bản thứ nhất: Châu Âu tự vũ trang, tìm lại ý chí chiến đấu, trở thành một cường quốc độc lập. Nhưng để làm điều đó, họ phải làm trái với tất cả những gì họ tin — từ bỏ sự ngây thơ, chấp nhận bạo lực, chấp nhận thực tế quyền lực không phải điều xấu. 

Kịch bản thứ hai: Châu Âu tan rã từ bên trong, với Đông Âu nghiêng về Mỹ, Tây Âu muốn hòa hoãn với Nga, Nam Âu tự lo nội trị, Bắc Âu phòng thủ đơn lẻ. Liên minh châu Âu sẽ trở thành một thị trường lớn nhưng không còn bản sắc chính trị. 

Kịch bản thứ ba: Châu Âu trở thành vùng đệm trong trò chơi quyền lực Á-Âu, bị kéo giữa Nga, Mỹ, Trung Quốc, và Thổ Nhĩ Kỳ. Một châu Âu bị giằng xé mà không tự quyết được vận mệnh của mình.

Trong cả ba kịch bản, châu Âu không còn là trung tâm của lịch sử. 

Khi ta nhìn lại 500 năm lịch sử nhân loại — từ Khai sáng, Cận đại, Công nghiệp, Chiến tranh, Quốc tế hóa — ta sẽ thấy một sự thật lạnh lùng, sự thống trị của phương Tây chỉ là một khoảnh khắc ngắn ngủi trong một dòng sông dài của lịch sử. Và giờ đây, dòng sông đang đổi dòng. Nước chảy về phương Đông. Trọng lực chính trị di chuyển. Văn minh thay đổi hướng. Châu Âu từng nghĩ mình là định mệnh của thế giới. Giờ đây, họ phải đối diện với sự thật rằng định mệnh không còn gọi tên họ nữa. Trump — dù gây tranh cãi — chỉ là người nói ra điều đó sớm hơn những người khác. Ông không giết châu Âu. Ông chỉ tháo mặt nạ khỏi một lục địa đang chết dần mà không dám nhìn thấy cái chết của mình. Nga — dù không toàn năng — chỉ là người hưởng lợi tự nhiên của sự suy tàn đó. Mỹ — dù mạnh lớn — đang rút lui để tái tạo chính mình. Thế giới — dù hỗn loạn — đang bước vào kỷ nguyên của những quyền lực mới. Và châu Âu — lục địa từng dạy thế giới về lý trí, dân chủ, nghệ thuật, tự do — giờ đây đang đứng trước ngưỡng cửa khó nhất của lịch sử, tự hỏi xem mình có còn cần thiết hay không. Có lẽ đó là bi kịch lớn nhất:Một lục địa không bị xâm lược, nhưng bị lãng quên.Không bị đánh bại, nhưng bị vượt qua. Không bị phá hủy, nhưng bị bỏ lại phía sau. Lịch sử không giết châu Âu. Lịch sử chỉ tiếp tục đi mà không đợi châu Âu nữa.

./.

Chuyện Giàn Thiên Lý - Quang Lập & Thu Hường

 Click Vào Đây - Nhạc phẩm Chuyện Giàn Thiên Lý/Ca sĩ Quang Lập & Thu Hường

Muộn Màng - Ngọc Duy

 Tác giả tên thật Lại Ngọc Thành, định cư tại Hoa Kỳ từ 1984, cư dân Houston, nghề nghiệp Computer Engineering nay đã về hưu. Ông đã tham gia Viết Về Nước Mỹ từ năm 2005 và nhận giải thưởng Danh Dự năm 2006 với bài viết "Nước Mắt Chảy Xuôi". Bài viết kỳ này là một câu chuyện dài của một gia đình từ Việt Nam đến Hoa Kỳ với những đổi thay hoàn cảnh và lòng người.

***

Lá thư nào viết gửi cho chị em Thu, má Thu cũng bắt đầu bằng bốn chữ "Các con thương nhớ". Tiếng là gửi chung cho ba chị em, nhưng hình như má Thu chỉ thủ thỉ tâm tình với chị Thúy, còn Thu với thằng Tuấn tuy cũng được nhắc nhở tới, nhưng là ở cuối thư, phần "dặn dò dạy bảo"! Thiệt tình mà nói thì Thu cũng không lấy làm khó chịu lắm về lối cư xử hơi thiếu công bằng này. Chẳng phải Thu đại lượng gì cho cam, nhưng tại vì Thu đã quá quen với lối đối xử khác biệt của má Thu đối với ba chị em, từ hồi còn ở quê nhà. Điều này Thu đã cảm nhận thấy từ hồi bé xíu, chẳng hạn như những lần mấy chị em giành giựt đồ chơi, bao giờ má Thu cũng bênh vực chị Thúy, dù chị là chị lớn nhứt trong ba đứa. Hay những lần được chia quà cáp bánh trái, bao giờ chị Thúy cũng được phần nhiều hơn.

 Có nhiều lý do khiến má Thu tỏ ra ân cần săn sóc chị Thúy một cách đặc biệt. Có thể vì chị Thúy là con đầu lòng, mà ba má Thu lại là con lớn của cả hai bên nội ngoại, nên chị Thúy trở thành đứa cháu đầu tiên của cả hai họ, không những được ba má Thu tưng tiu mà cả ông bà nội ngoại cô cậu chú dì đều vồ vập săn đón. Không biết có phải vì được cưng chìu quá đáng hay vì luật bù trừ của tạo hóa mà chị Thúy cứ đau bệnh rề rề quanh năm suốt tháng. Một tháng ba mươi ngày thì chị Thúy đã bị nhức đầu sổ mũi hết hai mươi tám ngày, hai ngày còn lại thì chị bị đau răng hay nóng sốt.

Bởi vậy mang tiếng là chị hai trong nhà mà so ra vóc dáng của ba chị em đẻ năm một, chị Thúy ốm o và còm cõi như một đứa em út sinh thiếu tháng. Cũng nhờ bệnh hoạn liên tục và triền miên như vậy, cộng thêm với sắc đẹp trời cho, chị Thúy giống hệt như những nhân vật chính trong tiểu thuyết của Quỳnh Dao, tiểu thư con nhà đài các ẻo lả và mong manh ... như một cành lan, như trong nhạc của Vũ Đức Nghiêm. Một điều buồn cười là cả Thu với thằng Tuấn đều không vì sự thiên vị của má Thu mà ganh tị hay ghét bỏ chị Thúy, trái lại cả Thu và Tuấn đều ra sức bảo vệ và che chở mỗi khi chị Thúy bị bạn bè bắt nạt.

Chị Thúy quý những lá thư má Thu gửi sang lắm. Những lá thư má viết, chữ nhỏ li ti trên giấy pelure mỏng lét để nhẹ tiền cước, loại giấy ngả màu cháu lòng vì bị nấu đi nấu lại cả chục lần, được chị Thúy vuốt lại phẳng phiu, xếp theo thứ tự ngày tháng, để trong cái hộp giấy màu hồng gối ở đầu giường. Thu nhớ hồi còn ở đảo, mỗi lần nhận được thư má, đọc xong bao giờ chị Thúy cũng đầm đìa nước mắt, mặc dù trong thư má Thu chỉ nhắc tới những kỷ niệm ngày xưa khi ba chị em còn ở quê nhà, những hôm trời mưa mấy mẹ con ướt như chuột lụt đứng ngoài đường trú mưa ở hiên nhà nơi má Thu dọn hàng bán cà phê mỗi tối, hay những lần tay xách nách mang những gạo những khoai ra tận Vĩnh Phú thăm nuôi ba Thu ... Lá thư nào cũng bắt đầu bằng những dòng thăm hỏi, xong đến phần kể lể kỷ niệm, rồi cuối thư là phần dặn dò Thu với thằng Tuấn phải ngoan ngoãn vâng lời chị Thúy. Tự trong thâm tâm, má Thu vẫn nghĩ tụi Thu vượt biên được phần lớn là nhờ công lao, hay đúng hơn, là sự hy sinh của chị Thúy.

Lùi lại vào những năm đầu mất nước, sau khi ba Thu khăn gói lên đường đi học tập cải tạo, mấy mẹ con ở nhà bán dần những đồ đạc trong nhà để xài dần trong lúc chờ đợi ba Thu ra khỏi tù. Một năm, hai năm rồi ba năm, những bàn những ghế, những tủ áo, ti-vi, máy hát, vòng vàng tư trang của má Thu cứ lần lượt đội nón mà đi mà ba Thu mãi biền biệt chưa về. So với những bà con lối xóm, có người còn phải xếp hàng ở bệnh viện bán máu lấy tiền mua gạo nuôi con thì hoàn cảnh bốn mẹ con Thu cũng còn đỡ hơn nhiều lắm. Cho tới lúc sắp sửa phải gỡ những miếng gạch bông lót trên nền nhà, hay tháo tole lợp trần để bán thì má Thu được người quen chỉ vẽ cho mở một quán cà phê vỉa hè, vốn liếng không cần nhiều, chỉ cần một ít ly tách, bàn ghế và thương lượng một căn nhà mặt tiền có khoảng sân trước tương đối rộng để mướn bán cà phê mỗi đêm.

Nhờ có quán cà phê buôn bán có đồng ra đồng vào, cuộc sống của mấy mẹ con mới dễ thở hơn một chút. Chị Thúy học xong lớp chín, thi vào lớp mười không đậu, ở nhà theo má Thu đi bán. Mỗi chiều khi trời vừa chạng vạng là má Thu và chị Thúy lo chất nào đường, cà phê, thuốc lá, trà ... lên hai chiếc xe đạp ọp ẹp, đạp ra đường Trần Quang Khải dọn hàng. Những hôm nào nắng ráo còn đỡ, gặp hôm trời chuyển mưa, má Thu phải lấy cái áo mưa nhà binh cũ phủ lên thùng hàng cho khỏi ướt. Tội nghiệp chị Thúy, hôm nào trời mưa đi bán về chị cũng bị cảm lạnh, tối nằm ôm ngực ho sù sụ. Sau này những hôm chỉ bịnh Thu phải thay chỉ ra phụ má dọn hàng. Mà mỗi lần ra phụ như vậy Thu bị má Thu la tắt bếp, nào là con gái con đứa mà tay chưn lóng ngóng vụng về, không ý tứ gì ráo, bưng cà phê cho khách mà thiếu điều muốn đổ vô mặt người ta, tính tiền thì lộn tới lộn lui, ly tách thì làm bể liên tục ... Nói gì thì nói chứ Thu là chúa ghét cái nghề buôn bán, phục vụ, lại còn cơm bưng nước rót hầu hạ khách hàng, lại còn phải dầm mưa dãi nắng. Chưa kể nếu bị tụi bạn học bắt gặp, chắc Thu độn thổ vì mắc cỡ. Nhưng riết rồi cũng quen. Có được một chỗ mua bán để đắp đổi qua ngày như vầy, theo như lời má Thu nói, là "phước mấy mươi đời ông bà tổ tiên để lại". Nghĩ lại cho cùng thì cũng đúng, vì so ra mẹ con Thu cũng còn may mắn hơn biết bao nhiêu người cùng hoàn cảnh phải đi kinh tế mới, thậm chí có mấy bà vợ sĩ quaan phải chắp nối với bọn cán bộ kiếm tiền nuôi con ...

Má Thu có một người quen mở một cửa hàng cà phê trong Chợ Lớn. Nhờ họ chỉ vẽ cho một vài mánh lới trong nghề để pha cà phê phin cho ngon, pha nước chanh sao cho đậm đà, lại được giới thiệu những mối hàng quen chuyên buôn trà và cà phê từ Bảo Lộc, Lâm Đồng, hay Ban Mê Thuột xuống nên không sợ mua lầm cà phê pha hột bắp ... nhờ vậy nên má Thu cũng có được một số khách quen. Ngoài cà phê phin, má Thu còn bán cả cà phê pha vợt cho những kháchc hàng bình dân hơn thuộc giới xích lô hay xe ôm, tạt vô nhâm nhi vài ngụm cà phê hay phì phà vài hơi thuốc Hoa Mai, Đà Lạt ... Với hình thức "tân cổ giao duyên" này, quầy cà phê của má con Thu cũng khá đông khách. Đám thanh niên choai choai mới lớn vừ được uống cà phê rẻ tiền, vừa được trồng cây si chị Thúy, được bọn họ gọi bóng gió là "tiểu thư con nhà khuê các hết thời bò ra vỉa hè kiếm ăn".

Trong đám thanh niên này, kiên nhẫn và dày dạn nhứt phải kể tới anh Hán. Mỗi chiều cứ sáu giờ má Thu dọn hàng ra thì khoảng sáu giờ rưỡi anh đã phóng xe Honda lại, kêu một ly cà phê phin sữa và một gói thuốc lá Samit, rồi bắt đầu "ngồi đồng" cho tới lúc má Thu dọn hàng mới chịu về. Một hai tuần đầu anh còn ngồi yên lặng ngắm chị Thúy pha cà phê, nhúm lửa, rồi từ từ anh cũng lân la lại làm quen. Lúc đầu má Thu cũng không mấy gì ưa anh Hán, đàn ông con trai gì mà ngày tối không thấy làm ăn gì ráo, cứ ngồi quán cà phê ngắm gái coi bộ không khá nổi. Nhưng lần lần thấy ảnh cũng có vẻ hiền lành, lại là khách sộp, nên má Thu cũng bớt có ác cảm. Mà thiệt vậy, anh Hán là người Việt gốc Hoa, con nhà khá giả vì nghe nói ba có phần hùn trong mấy nhà hàng lớn trong Chợ Lớn.

Nếu chỉ có việc ngồi trồng cây si chị Thúy năm này qua tháng nọ thì anh Hán cũng đâu có khác gì đám thanh niên choai choai đến quán hàng ngày. Đàng này một hôm anh đột ngột đến tìm má Thu tận nhà, và ngỏ ý muốn xin cưới chị Thúy để cùng anh đi vượt biên. Lúc ấy vào khoảng giữa năm 1978, cả Sài gòn đang lên cơn sốt về việc xuất cảnh người Hoa của Việt Cộng. Đi vượt biên chui nếu rủi có bị bắt thì bị đi cải tạo năm ba năm là chuyện thường, nhưng nếu đóng vàng cho nhà nước thì sẽ được tổ chức đi đứng đàng hoàng, có danh sách hẳn hoi, và được công an hộ tống xuống tàu như đi du lịch!

 

Trở lại chuyện anh Hán, sau khi nghe anh ngỏ lời, má Thu há hốc mồm:

- Cậu nói giỡn hay nói chơi vậy? Cậu quen biết con Thúy được bao nhiêu lâu mà dám đi hỏi cưới nó?

Anh Hán khổ sở phân bua:

- Lẽ ra thì cháu cũng phải làm quen nói chuyện với Thúy trước để dò ý của Thúy. Nhưng thời gian không cho phép nữa vì ba má cháu đang mua tàu đi bán chính thức ở Vũng Tàu. Nếu được cấp giấy phép và kêu đủ người thì một hai tháng nữa là cháu đã đi rồi. Cháu biết tới hỏi bác đột ngột như thế này là cũng đường đột lắm, nhưng mong bác hiểu là mấy tháng nay, từ hôm tạt ngang quán bác uống cà phê thấy Thúy là hôm nào cháu cũng lại xe xuống Tân định để ngồi ngó Thúy. Bác cũng biết cháu là người Hoa, không rành tiếng Việt lắm, nếu cháu nói chuyện có gì không đúng mong bác xính xái cho.

Má Thu lắc đầu:

- Chuyện cậu hỏi đột ngột quá, tôi không biết đàng nào để trả lời. Để chút nữa con Thúy về tôi gợi ý hỏi nó coi sao. Mà chiều nay cậu đừng có ra quán nữa nghen, có gì mai mốt buổi sáng cậu ghé ngang nhà rồi tôi báo cho cậu biết.

Chuyện anh Hán dám "mạo muội" hỏi cưới chị Thúy làm cả nhà Thu mất ăn mất ngủ mấy tuần liền. Ảnh đã thẳng thắn đề nghị với má Thu, nếu chị Thúy đồng ý lấy ảnh, chuyện dắt cả nhà Thu đi bán chính thức không thành vấn đề, vì ba ảnh là chủ tàu, muốn "nhét" bao nhiêu người lại không được! Lúc đó đối với má con Thu, chuyện vượt biên là cái gì đó xa vời lắm. Mở một quán cà phê vốn liếng có vài chỉ vàng mà má Thu phải chạy đi vay mượn cùng khắp, nói chi kiếm ra mười mấy cây vàng cho một đứa để được đi bán chính thức!

Mấy đêm liền mặt má con Thu người nào người nấy cứ căng ra như dây đàn sắp đứt. Đi vượt biên thì đứa nào cũng muốn, nhưng để chị Thúy phải lấy một người chồng mà chị chưa tìm hiểu, chưa có một chút cảm tình thì cũng tội cho chỉ quá! Được cái anh Hán dòm bề ngoài coi cũng tương đối "sạch sẽ", tuy là người Hoa nhưng sinh đẻ ở Sài gòn nên ảnh nói tiếng Việt nghe cũng trơn tru lắm.

Thu không biết ngày xưa nàng Kiều của Nguyễn Du bán mình chuộc cha tâm trạng rối bời ra sao, chứ từ hôm nghe anh Hán ngỏ ý, chị Thúy cứ đi ra đi vào như người mất hồn. Thu nhớ má Thu nói với chị Thúy: "Lúc nào thì má cũng muốn săn sóc đùm bọc cho các con. Ở chế độ này, với lý lịch của mấy đứa thì còn lâu mới ngóc đầu lên nổi. Chuyện lo cho mấy đứa đi vượt biên thì má không có khả năng, nhưng nếu bắt con phải hy sinh hạnh phúc cá nhân để lo cho mấy em thì má không nỡ. Má để tùy con quyết định". Cuối cùng rồi chị Thúy cũng đồng ý lấy anh Hán, đem theo Thu và thằng Tuấn cùng anh đi vượt biên. Má Thu ở lại lo thăm nuôi ba Thu, đợi ngày ổng ra tù rồi tính.

Vậy là chị Thúy đi lấy chồng! Năm đó chị mới có 18 tuổi. Ngày mai trong đám xuân xanh ấy, có kẻ theo chồng bỏ cuộc chơi! Chị Thúy theo chồng, dắt theo hai đứa em, xuống tàu vượt biên, tới một vùng đất xa lạ, tương lai và hạnh phúc đều mù mờ. Đám cưới chị Thúy không tổ chức ở nhà thờ, cô dâu không bận áo soiree trắng đội khăn voan như chị Thúy vẫn thường mơ ước. Để lối xóm và công an không để ý, má Thu nói anh Hán chỉ nên tổ chức một bữa tiệc nhỏ ở nhà hàng cho gia đình hai bên biết mặt. Ba má anh Hán biết ảnh định lấy vợ Việt, ổng bả kịch liệt phản đối. Nhưng vì anh Hán ra điều kiện nếu không cho ảnh lấy vợ thì ảnh sẽ ở lại nên cuối cùng hai ông bà phải nhượng bộ.

Bữa tiệc cưới nhỏ ảm đạm được tổ chức tại nhà hàng Soái Kình Lâm, chỉ có đãi một bàn tiệc, gồm gia đình anh Hán và bốn má con Thu. Bà má anh Hán ngồi trong bàn tiệc mà cặp mắt cứ trừng trừng nhìn chị Thúy như muốn ăn tươi nuốt sống làm má Thu không khỏi ngột ngạt và lo sợ cho cuộc sống dâu con sau này của chị Thúy. Hôm trước khi xuống tàu vượt biên, má Thu đã dặn tới dặn lui anh Hán là sau này khi định cư dù muốn dù không cũng nên dọn ra ở riêng, xây tổ ấm cho hai đứa, chứ để chung đụng sớm muộn gì cũng có xích mích mẹ chồng nàng dâu. Má Thu lo xa cũng phải, vì đâu cần qua tới Mỹ, chỉ vừa tới đảo Bidong ở Mã Lai, chị Thúy đã bị bà già chồng hạch sách đủ điều. Mỗi lần làm điều gì phật ý bả, là bả ném cho chị Thúy một cái nhìn lạnh lùng, mà miệng thì xổ một tràng tiếng Tàu, nghe líu lo cứ như là chim cú hót!

Ở đảo được vài tháng, tụi Thu được gia đình một người bà con xa của anh Hán bảo lãnh về Cali. Qua tới Mỹ chưa được bao lâu, ba anh Hán mới khám phá ra bao nhiêu tiền chuyển ngân qua trước đã bị người ta gạt sạch. Từ một ông chủ bự ở Chợ Lớn, tuy cũng còn một chút vốn liếng của cải mang theo, nhưng bao nhiêu của chìm của nổi một sớm một chiều tan tành thành mây khói, ba anh Hán tức quá đứng tim mà chết.

Anh Hán, từ một chàng công tử bột ở Sài Gòn, giữa một xã hội thời bao cấp thiên hạ chạy gạo kiếm ăn từng bữa, mà ảnh chỉ biết xách xe honda đi dạo quán xá, nay bỗng dưng trở thành rường cột của gia đình, phải đảm đương một bà mẹ già, thêm một người vợ mới cưới và hai đứa em vợ "ăn theo" là Thu và thằng Tuấn, ở một xứ sở hoàn toàn xa lạ, về cả ngôn ngữ, phong tục, trong khi ảnh không có bằng cấp gì lận lưng. Ông bà mình bảo thời thế tạo anh hùng chẳng biết đúng hay sai, nhưng anh Hán quả thật thích ứng với hoàn cảnh mới một cách nhanh chóng không ngờ. Vì tiến Anh không rành, anh Hán phải xin vào làm việc cho các nhà hàng Tàu ở phố Tàu, làm hai ba “jobs”, vừa rửa chén, bồi bàn, khuân vác trong mấy tiệm tạp hóa ...

Lúc này Thu và thằng Tuấn theo học ở một trường trung học gần nhà, đi về có xe bus nhà trường đưa rước. Má anh Hán, từ sau cái chết của ba ảnh, phần thì nhớ chồng, phần vì tiếc của, đâm ra lẩn thẩn, ngày tối cứ nhốt mình trong phòng lẩm bẩm những gì không ai hiểu. Nhiều đêm anh Hán đi làm về khuya, ảnh bới vội chén cơm rồi hâm nóng thức ăn đem từ nhà hàng về, bưng vào phòng rồi ngồi đút cho má ảnh ăn. Hai mẹ con xí xô xí xào nghe vừa buồn cười vừa tội nghiệp!

Chị Thúy thì chẳng bao giờ dám bén mảng tới gần má anh Hán, vì y như rằng hể thấy bóng dáng chị thấp thoáng là bả gầm gừ, làm như mọi sự sa cơ thất thế trong gia đình bà, đều là do anh Hán lấy chị Thúy làm vợ mà gây nên. Mấy lần chị Thúy định bàn với anh Hán gửi bà vô trong viện dưỡng lão cho có y tá săn sóc nhưng thấy tội nghiệp quá nên thôi. Vả lại có muốn anh Hán cũng không có khả năng. Tuy đi làm hai ba “jobs”, nhưng lương ba cọc ba đồng, anh Hán cũng đâu kiếm được bao nhiêu, lương lãnh về, chỉ vừa đủ trang trải tiền nhà, tiền thuốc men cho má ảnh, lại còn chi tiêu lặt vặt trong nhà. Vài ba tháng một lần, ảnh còn thu vén mua quà gửi về cho má Thu ở Sài Gòn, mặc dù chị Thúy không dám yêu cầu.

Ban ngày khi anh Hán đi làm và tụi Thu đi học, chỉ còn chị Thúy và má anh Hán ở nhà, chị Thúy phải "núp" trong phòng, giết thì giờ bằng mấy băng nhạc Việt Nam sang lại mua ở chợ, hoặc nằm bò trên giường, đọc và viết thư cho má Thu. Dạo này có lẽ vì hợp với thời tiết bên này, chị có vẻ khỏe hẳn ra, không còn bệnh rề rề như trước, tướng tá coi có da có thịt hơn hồi còn bên nhà, trông nẩy nở và quyến rũ hơn hồi còn con gái nhiều lắm. Năm sau khi Thu và thằng Tuấn cùng chuyển trường lên đại học, hai đứa phải dọn lên trường kiếm thuê phòng cho tiện việc đi lại, chị Thúy cũng ghi tên học Anh văn ở một trường đại học cộng đồng gần nhà cho qua ngày tháng. Cuộc sống cứ lặng lẽ trôi, cho tới một hôm Thu mới khám phá ra một chuyện động trời là chị Thúy có bồ!

Hôm thi cuối khóa mùa đông xong, thấy còn sớm, Thu lái xe lên trường chị Thúy định rủ chị đi shopping mua mấy món quà cho mùa Xmas. Vừa đậu xe xong, Thu chồm ra ghế sau định lấy cái áo khoác vào người cho đỡ lạnh thì nom thấy chị Thúy chui vào một chiếc xe còn khá mới, phóng đi. Đoán là chị quá giang xe bạn về nhà nên Thu cũng lái xe về nhà ngồi chờ. Nào ngờ đợi suốt cả buổi chiều cũng không thấy tăm hơi chỉ đâu. Bây giờ là cuối năm, mấy cái shopping mall đang sale đồ giáng sinh, chắc chỉ đang đi mua sắm đồ với mấy người bạn.

Lúc chị Thúy bước vô nhà, ngó thấy chị không có xách cái gì hết ngoài cái túi đi học, Thu ngạc nhiên hỏi:

- Bộ bữa nay không có cái gì rẻ hay sao mà bà đi về tay không vậy?

Chị Thúy ngó Thu:

- Mày nói cái gì rẻ? Tao mới đi học ở trường về mà, mua bán cái gì!

- Chớ không phải hồi sáng bà chun vô cái xe màu xanh đi shopping sao? Tui định phóng xe rượt theo mà không kịp!

Chị Thúy lắp bắp:

- Mày thấy cái gì? Bữa nay còn đi học mà mày làm cái gì ở trường tao?

Thu bưng trái “cantaloupe” lên ngồi ở bàn ăn, vừa gọt vừa trả lời:

- Hôm nay tui thi xong môn cuối, định ghé trường rủ bà đi shopping chơi. Ai dè tới nơi thì bà đã đi mất tiêu, biết vậy hồi sáng tui rủ con nhỏ Hạnh đi cho rồi. Bà làm cái gì mà mặt mày xanh lè xanh lét vậy? Trúng gió hả?

Chị Thúy ngồi phịch xuống ghế:

- Hồi sáng tao đi chiếc xe màu xanh thiệt, nhưng không phải đi shopping. Thu này, tao nói cho mày nghe chuyện này, nhưng mày khoan viết thư về kể cho má nghen. Để từ từ rồi tao tính. Chừng nào đâu vào đó xong xuôi tao sẽ nói cho má nghe sau.

Thu trợn mắt ngó chị Thúy:

- Chuyện gì ghê vậy bà? Chuyện gì mà bà rào trước đón sau dữ vậy?

Chị Thúy thở dài:

- Chắc tao với anh Hán phải ly dị quá!

 
Thu sửng sốt:

- Hả? Bà nói cái gì? Bấy lâu nay tui đâu có nghe bà than thở gì đâu, sao tự dưng hôm nay lại nói chuyện động trời vậy? Bà không nói chơi đó chứ?

Chị Thúy thiểu não:

- Chuyện nghiêm trọng như vậy ai lại đi nói chơi bao giờ! Tại chưa tới lúc phải nói, với lại tao cứ chần chờ vì nghĩ còn có cách cứu vãn. Thiệt ra anh Hán cũng tốt với tao lắm, nhưng giữa tao với ảnh không có tình cảm. Mày cũng biết vì sao tao lấy ảnh rồi mà ...

Thu ngắt lời:

- Nhưng hồi đó bà chấp nhận mà. Ảnh đâu có ép bà, má cũng đâu có ép bà. Ăn ở với nhau hai ba năm nay, rồi tự dưng bà muốn bỏ ảnh, ờ mà bà đã nói cho anh Hán chưa?

- Tao không biết phải mở miệng nói với ảnh làm sao nữa. Anh Phú, cái anh chạy chiếc xe màu xanh hồi sáng đó, có nói với tao là nên giải quyết càng sớm càng tốt, sẽ dễ dàng cho cả đôi bên.

Thu nhíu mày:

- Ở đâu mà lòi ra cái thằng cha Phú nào nữa đây? Chắc bà cặp với thằng cha Phú này rồi định về bỏ anh Hán chớ gì? Tui thiệt không hiểu nổi bà. Mấy năm nay ảnh lo cho bà từng chút, tui với thằng Tuấn có là gì của ảnh đâu mà ảnh cũng đối xử như em út ruột thịt của ảnh. Chưa nói ảnh còn gửi quà về Việt Nam cho má. Tụi mình qua đây được cũng là nhờ ba má ảnh tổ chức, vậy mà bây giờ bà nỡ nào ...

Chị Thúy khổ sở nhăn nhó:

- Tao có phủ nhận lòng tốt của anh Hán với gia đình ảnh đâu, nhưng chuyện tình cảm đâu có dễ dàng như mày nói. Những gì anh Hán giúp đỡ tụi mình, từ từ tao sẽ tìm cách đền bù cho ảnh. Hai năm nay mang tiếng là vợ chồng chứ tao với ảnh có tâm sự gì với nhau đâu. Tao nghĩ đối với ảnh như vậy cũng không công bằng. Thà là ảnh kiếm người khác thương ảnh, biết đâu ảnh sẽ có hạnh phúc hơn?

Thu lắc đầu:

- Tui không có tán đồng bà ly dị đâu. Nhưng bà muốn làm sao đó thì làm, tui chỉ mong bà suy nghĩ cặn kẽ để sau này khỏi hối tiếc.

Rồi chuyện gì phải tới đã tới. Chị Thúy và anh Hán làm thủ tục ly dị, không kiện tụng lôi thôi vì cả hai đều cùng chưa có tài sản hay con cái để tranh chấp. Hai người bỏ nhau chóng vánh y như hồi làm đám cưới. Chị Thúy dọn ra riêng, share phòng với người bạn học, còn anh Hán thì vẫn ở căn apartment với má ảnh. Thu không ngờ anh Hán có thể chia tay với chị Thúy một cách dễ dàng như vậy.

Hôm tới nhà ảnh để dọn đồ đạc cho chị Thúy, thấy ảnh đi ra đi vô, tay cầm ly bia mà gương mặt buồn hiu, Thu mới gợi chuyện:

- Anh Hán vẫn đi làm chỗ cũ hả?

Ảnh cười chua chát:

- Thì cũng chỗ cũ. Mà nếu có đi làm chỗ mới thì cũng chừng đó việc, cu li mà, đâu có phân biệt mới hay cũ.

Phải chi mà người ta có thể nói với nhau những câu an ủi như trong tuồng cải lương thì chắc Thu đã có nhiều điều để nói với anh Hán. Nào là những ơn nghĩa gia đình ảnh đã mang chị em Thu qua đây, nào là thời gian đầu ảnh đã bảo bọc chị em Thu trong lúc bao nhiêu sóng gió dồn dập xảy ra với ảnh ... vậy mà Thu cứ ngậm câm như hến, chỉ yên lặng cắm cúi xếp những đồ dùng của chị Thúy cho vào thùng giấy. Lúc phụ anh Hán bưng cái thùng từ nhà ra bỏ vào cốp xe, Thu mới giúi vô tay anh Hán tấm giấy nhỏ, có ghi địa chỉ và số phone của mình. Thu lắp bắp:

- Anh ở lại mạnh giỏi. Có địa chỉ và số phone của em ghi trong tờ giấy này nè, có gì anh liên lạc với em nghen. Dù gì thì em với thằng Tuấn cũng coi anh như anh lớn trong nhà. Mà em biết ba má cũng coi anh như con trong nhà vậy. Nhớ giữ liên lạc với em nghen.

 
Anh Hán nói nhỏ:

- Chừng nào ra trường nhớ báo cho anh biết, anh sẽ đi dự! Mà có lấy chồng thì cũng nhớ gửi thiệp cho anh. À quên nữa, có viết thư cho má, cho anh gửi lời hỏi thăm.

Thu nói dạ rồi chun vô xe rồ máy. Trên suốt đường về, Thu cứ lan man nghĩ không biết rồi anh Hán sẽ ra sao, vì Thu biết chắc ảnh vẫn còn thương chị Thúy lắm. Thái độ dửng dưng chấp nhận một thực tế phũ phàng của anh Hán làm Thu lo ngại.

Năm tháng trôi qua, không có gì bất trắc xảy ra giữa anh Hán và chị Thúy. Một năm sau khi ly dị, chị Thúy bước thêm bước nữa, và theo anh Phú, chồng sau của chỉ, dọn sang Texas sinh sống. Thằng Tuấn chuyển trường xuống Los, vì được nhận vào medical school ở UCLA. Còn Thu vẫn quanh quẩnh ở San Jose, vừa đi học vừa đi làm.

Mấy năm sau ba má Thu sang Mỹ theo diện HO, về định cư ở Texas cùng với gia đình chị Thúy. Chị đã có một đứa con gái, cuộc sống hôn nhân êm ấm như chị vẫn từng mơ ước. Thu tốt nghiệp ra trường, làm cho một hãng điện tử vùng Thung Lũng hoa vàng. Anh Hán giữ liên lạc được với Thu một thời gian rồi cũng dọn đi đâu mất tiêu, nghe nói ảnh dọn xuống Los hùn vốn mở một nhà hàng Tàu. Vậy cũng tốt, Thu chỉ cầu mong ảnh có được một đời sống êm ả bình thường như mọi người.

Má Thu cứ mỗi lần gọi phone nói chuyện với Thu là y như rằng hỏi chừng nào Thu mới chịu lấy chồng, Thu cứ ì à nói lảng sang chuyện khác. Thiệt tình có nhiều buổi chiều đi làm về, Thu phải ghé mấy cái shopping mall đi lòng vòng mua sắm, thấy đời sống cũng sao mà tẻ nhạt. Dĩ nhiên Thu cũng có một vài người bạn trai, nhưng quan hệ chỉ tới mức mời nhau cuối tuần đi nhảy đầm dạ vũ là hết. Chắc rồi cũng tới lúc Thu phải đi lấy chồng, cho có với người ta. Má Thu cứ dọa: "Con đã hăm mấy rồi, đâu còn trẻ trung gì nữa, đợi tới lúc lên băm thì có ma nào nó thèm rước nữa!". Thu cười: "Lấy chồng thì cũng phải có duyên có số, chứ hổng lẽ vì sợ tuổi băm mà con cứ chạy ra đường, quơ đại một thằng đui mù sứt mẻ nào đó về làm con rể má chắc?". Má Thu đầu hàng: " Mày tuổi con cua mới đúng, ăn với nói, ngang phè!".

Cuối tuần này Thu phải bay sang DC dự một cuộc họp thường niên trong hãng. Cùng đi có vợ chồng đứa bạn làm chung. Nó rủ Thu:

- Ê Thu, họp xong thứ sáu mày với vợ chồng tao lái xe lên Atlantic City chơi nghen mậy? Nghe nói bên đó có khách du lịch từ châu Âu sang nên lịch sự và sang trọng lắm, không có xô bồ xô bộn như ở Las Vegas hay Reno đâu!

Thu cười:

- Bài bạc tao chỉ biết chơi chó mỗi bài cào, lên trên đó làm gì?

Nhỏ bạn cười hăng hắc:

- Thì đi ngắm thiên hạ Tao chỉ có biết kéo máy thôi, để tao truyền nghề lại cho mày. Với lại mày không nghe nói cờ bạc chuyên môn đãi những tay chơi ngang à? Trên đó còn có Trumph Castle của lão tỉ phú Trumph, chuyên môn tổ chức Hoa Hậu thế giới đó, nghe nói kiến trúc lộng lẫy lắm, sẵn qua miền đông, mình ghé thăm cho biết.

Thu hờ hững:

- Ừa, đi thì đi, mày có ăn tiền cò của mấy sòng bạc ở bên đó hay sao mà quảng cáo cho tụi nó dữ vậy?

- Rủ mày đi để có người tán dóc trên xe cho đỡ buồn ngủ, chứ hai vợ chồng tao đi một mình, tao ngủ trên xe sợ thằng chả cũng buồn ngủ đâm đầu vô xe khác là vỡ nợ!

- Tưởng mày tốt lành gì, ai dè cũng biết tính toán quá chớ!

Con nhỏ bạn cười ngỏn ngoẻn bỏ đi.

Hôm tới Atlantic City, lúc hai vợ chồng con nhỏ bạn bị mấy cái sòng xì phé và máy cái máy kéo hớp hồn, Thu đi bộ lòng vòng ngắm thiên hạ. Những ánh đèn sặc sỡ, những gương mặt căng thẳng, mắt nhìn không chớp những con bài chia xoèn xoẹt trên bàn, những cô chiêu đãi viên ăn bận hở hang ... tất cả tạo thành một thế giới ăn chơi làm Thu choáng ngợp. Bỗng Thu nhìn thấy một người đang đứng chia bài có cái dáng quen quen, Thu định thần nhìn kỹ, rồi buột miệng la:

- Anh Hán!

 
Anh Hán đang chia bài cho một bàn xì dách, nghe kêu, ngẩng lên thấy Thu, anh hơi giật mình rồi ra hiệu cho Thu chờ anh một lát. Chừng mười lăm phút sau, anh lấy giờ nghỉ, đưa Thu ra cafeteria trò chuyện:

- Em đi đâu mà lạc qua tới bên đây lận?

Thu mừng quá:

- Em đi họp cho hãng ở dưới DC, sẵn có bạn rủ lên đây chơi cho biết. Anh dọn qua đây từ hồi nào, sao không nói cho em biết? Có đứa bạn nói gặp anh ở dưới Los mà.

 
- Anh có ở Los hùn vốn với bạn mở nhà hàng, nhưng ế ẩm quá phải sang lại cho người khác. Rồi thất nghiệp phải bay qua đây chia bài, kiếm cơm ngày hai bữa vậy mà. Đi xa để đổi không khí! Dạo này em lớn bộn rồi nha, chững chạc hẳn ra. Chồng con gì chưa? Có dẫn theo không, giới thiệu cho anh biết với?

- Có ma nó mới thèm lấy em! Anh ở đâu vậy, cho em địa chỉ, ngày mai em ghé thăm. Gặp anh ở đây em mừng quá, em về gọi phone báo cho má biết, chắc má mừng lắm.

Anh Hán ngạc nhiên:

- Má qua rồi hả? Lâu chưa?

- Được hơn một năm nay rồi, nhờ đi diện HO của ba, chứ nếu chờ chị Thúy bảo lãnh chắc còn lâu. Còn chị Thúy ...

Anh Hán làm ra vẻ thản nhiên:

- Thúy khỏe không? Sao đang nói em lại ngưng ngang vậy?

- Chỉ lập gia đình rồi, có một đứa con gái giống chỉ lắm. Ờ mà anh cho em địa chỉ nhà anh đi, ngày mai em sẽ ghé thăm. Mà ... anh đang ở một mình chớ?

Anh Hán đón lấy cây viết trên tay Thu, cúi xuống vừa hí hoáy viết vừa trả lời:

- Em lại chơi buổi trưa nha. Anh làm tới gần sáng mới về lận, còn phải dọn dẹp nha cửa sơ sơ để đón khách quý nữa chớ!

Hôm sau vì hai vợ chồng con nhỏ bạn còn ngủ vùi trong khách sạn sau một đêm bị mấy con bài hành hạ, Thu đón xe taxi, một mình tới khu chung cư anh Hán ở. Lúc Thu còn lóng ngóng dò số nhà thì một người đàn bà đang bế con chơi ở một xích đu gần đó mon men lại gợi chuyện:

- Cô là người Việt phải không? Kiếm nhà ai vậy?

Thu chìa mảnh giấy anh Hán viết hôm qua:

- Thím biết nhà nào là nhà anh Hán không, làm ơn chỉ dùm?

Người đàn bà ngó Thu dò xét:

- Cô là bạn ảnh hả? Ảnh đi làm chưa về.

- Dạ không cháu là em ... bà con của ảnh, bị thất lạc địa chỉ mấy năm nay. Cháu ở bên Cali, hôm qua mới tình cờ gặp ảnh ở Casino, ảnh cho cháu địa chỉ nhà để cháu ghé lại thăm.

 
- Hèn gì. Tui thấy ảnh ở đây mấy năm rồi mà có thấy bà con thân thích nào đâu, ngoại trừ mấy con bồ Mỹ có, Mễ có, Tàu có. Ờ mà cô bà con với ảnh là bà con làm sao vậy? Tui thấy cô đâu có giống ảnh chút xíu nào đâu?

- Dạ bà con cô cậu, có điều hơi xa, tại má ảnh là chị họ của ba cháu ...

Người đàn bà ngồi xuống xích đu, tiếp tục tía lia:

- Hèn gì cô với ảnh dòm mỗi người một mặt. Anh Hán này bình thường cũng được lắm, ảnh làm chung chỗ chia bài với ông xã tui chớ đâu! Có điều mỗi lần ổng nhậu say là thôi, bán trời hổng mời thiên lôi đó cô!

- Hồi đó cháu nhớ là ảnh cũng đâu có bia rượu gì nhiều đâu, thỉnh thoảng cũng có uống bia, nhưng say xỉn như thím nói cháu chưa hề thấy. Bộ dạo này ảnh nhậu nhẹt dữ lắm hả thím?

Người đàn bà chép miệng:

- Nói nhậu dữ thì cũng quá, một tháng đôi ba lần thôi. Cô biết mà, đàn ông độc thân, tiền bạc nếu không nướng trong sòng bài thì cũng cho gái ăn hết. Bây giờ là ảnh tu tâm dưỡng tánh dữ lắm rồi đó, nghe đồn là hồi đó ảnh cũng có gia đình đàng hoàng, rồi đi buôn bán ma túy gì đó, vợ biết được, bỏ đi lấy chồng khác! Ảnh chán đời, mới dọn qua đây làm ăn đó chứ!

Thu trợn mắt:

- Cái gì mà có buôn bán ma túy nghe ghê vậy thím? Anh Hán ảnh hiền khô mà!

Người đàn bà thở dài:

- Thì bởi vậy! Nhưng mà nghe nói tu rồi, chỉ có đánh bài với ... gái gú thôi. Ối mà cô ơi, mấy thằng cha chia bài, mười thằng cha là hết mười một thằng ghiền, làm được bao nhiêu là đem vô cúng lại cho tụi nó hết. Như ông nhà tui kìa, hổng có tui tay hòm chìa khóa kè kè bên cạnh, thì hổng biết ở nhà có cháo ăn không nữa!

Thu hỏi lại:

- Còn vụ mua bán ma túy thì sao thím? Ai nói cho thím nghe vậy?

- Cần gì ai nói cô! Cái cộng đồng Việt Nam ở đây nhỏ như cái lỗ mũi, ai nhỏng đít lên là tui biết liền. Nói thiệt chứ muốn điều tra, tui còn có thể biết hồi đó bên Việt Nam ảnh làm nghề gì nữa kìa! Ờ mà thôi cô ngồi đây chờ ảnh nghe, tui bồng nhỏ con gái vô dỗ cho nó ngủ. Hay là cô muốn vô nhà tui uống miếng nước rồi ngồi đợi ảnh không, không biết chừng nào ảnh mới về!

Thu thối thoát:

- Dạ cám ơn thím, cháu ngồi ngoài này đợi ảnh được rồi.

Người đàn bà đứng dậy đi vô nhà. Ngó theo cái dáng đi lạch bạch, Thu lại miên man nghĩ về câu chuyện bả mới vừa kể. Cũng có thể đúng mà cũng có thể sai. Ai có quyền cấm bả thêu dệt cho câu chuyện thêm phần hấp dẩn? Nhưng có một điều Thu chắn chắn là mấy năm nay cuộc sống của anh Hán cũng không mấy êm đẹp, trôi giạt xuống Los mở nhà hàng làm ăn thất bại rồi bay sang miền đông làm nghề chia bài, cái nghề mà người Việt mình ít có ai coi trọng.

Mấy năm trước, ngày dắt ba chị em Thu xuống tàu vượt biên, chắc chẳng bao giờ anh Hán nghĩ cuộc đời của ảnh cứ kéo dài, từ bế tắc này sang bế tắc nọ, đưa anh đến thành phố ăn chơi này, nơi mà anh kiếm sống bằng nghề đứng chia bài cho khách du lịch, rồi khi về tới nhà lại đắm chìm trong men rượu, hay những người con gái đủ mọi sắc tộc, hoặc lại đắm mình trong những sòng bài, nguồn phương tiện nuôi sống anh.

Thu biết lát nữa đây khi gặp Thu, anh Hán sẽ vẫn cười xuề xòa hỏi thăm Thu về cuộc sống, một cuộc sống khá ngăn nắp, và chẳng bao giờ than thở hay kể cho Thu nghe cuộc sống nhàm chán của anh, hay một ước mơ có một mái ấm, một người vợ, dăm ba đứa con, một công việc bình thường ... Thu biết anh Hán cũng chỉ mơ ước chừng đó, vậy mà ảnh vẫn đi tìm kiếm bao nhiêu năm nay.

Thu ngồi ở ghế xích đu không biết bao lâu, nhớ lại từng kỷ niệm của anh Hán từ hồi còn ở quê nhà, từ hồi anh còn mỗi ngày phóng xe từ Chợ Lớn lên khu Đa Kao, "ngồi đồng" ở quán cà phê vỉa hè của má con Thu, những lần anh phụ chị Thúy nhúm bếp, lọ nghẹ dính đầy trên mặt ... tới lúc nghe tiếng xe của anh quẹo vào khu chung cư, Thu mới giật mình quay lại. Anh chồm mình ra khỏi cửa xe nói với Thu:

- Thu đợi anh lâu chưa? Anh ghé chợ Đại Hàn mua một ít đồ ăn về nấu đãi Thu đây. Lâu quá rồi anh mới vô bếp nấu anh đó nghen. Tối nay anh nấu đãi Thu món gà rút xương kiểu Đại Hàn, ngon hết biết ...

Thu bước lại đỡ cái bịch ni lông trên tay anh Hán. Hình như đây là lần đầu tiên Thu ngó thật kỹ vô đôi mắt anh, cái đuôi mắt nhăn nheo làm anh già trước tuổi. Ngó xuống cái quần jeans bạc thếch anh đang mặc, bỗng dưng Thu bật khóc khiến anh cuống quít:

- Đợi anh có một chút mà làm gì khóc vậy? Hồi đó anh nhớ lúc đi bán cà phê, anh nghe má la em hoài mà có thấy em khóc bao giờ. Sao giờ lớn rồi mà lại trở nên mít ướt vậy?

Thu nói qua làn nước mắt:

 
- Tại xe anh quẹo vô làm bụi bay vô mắt em chớ bộ! Bây giờ mà anh còn nhắc làm chi chuyện hồi xưa ở bên nhà hả? Anh có nhớ có lần hết nước đá má sai em đi mua, anh kêu em lên xe Honda của anh để anh chở đi mua cho mau, anh chạy giỏi đến nỗi đi ngang ổ gà, em té cái bịch xuống đường nằm đo ván mà anh cũng không hề hay biết ...

Anh Hán ngắt lời:

- Nhưng mà anh có quay lại kiếm em mà, thấy em còn ngồi một đống ở chỗ gà, hai đầu gối còn rướm máu. Anh nhớ sau lần đó anh có dẫn em với thằng Tuấn đi coi xi nê với ăn bò bía đền tội rồi mà. Hồi xưa sao mà dễ thương quá em há! Thôi vô nhà đi để anh trổ tài nấu cho em ăn. Sáng giờ chưa có gì vô bụng chắc em đói dữ rồi há ...

Đi theo anh Hán vào nhà, hai chân Thu cứ ríu lại. Thu bỗng bật cười khi nghĩ anh Hán quả có máu Tàu trong người, gặp nhau chưa kịp hỏi thăm sức khỏe đã hỏi: "Nị có đói bụng không? Ăn cơm chưa?". Tiếng cười của Thu làm anh Hán quay lại, ngạc nhiên:

- Con nhỏ này ngộ không! Mới thút tha thút thít khóc đó mà bây giờ đã cười. Nhớ đừng có cười hả miệng to quá, gió vô bị đau bụng anh không có dầu cù là xức đâu đó nghen.

Nói xong anh Hán cười giòn tan. Lâu lắm rồi Thu mới nghe lại giọng cười hồn nhiên không âu lo của anh. Đột nhiên thấy anh cứ ngó mình chầm chập, Thu bối rối ngó xuống đất làm bộ sửa giầy, nói bâng quơ:

- Chỗ anh ở cát bụi tùm lum. Hồi nãy bụi bay vô mắt, bây giờ lại có mấy hột cát rớt vô trong giày, đi khó chịu quá ...

Anh Hán tưởng thiệt, cúi xuống định giúp Thu tháo giày để phủi cát. Thu ngó thấy mấy sợi tóc bạc lơ thơ lẫn trong mái tóc ảnh, tự dưng giật mình. Sao nãy giờ Thu cứ để ý nào đuôi mắt ảnh, vài sợi tóc bạc, hay chiếc quần jeans bạc thếch! Làm như sợ anh bắt gặp được ý nghĩ của mình, Thu lùi lại, lắp bắp nói:

- Thôi để lát nữa vô nhà tự em một mình phủi được rồi. Anh đưa bớt cái bịch ni lông cho em, anh còn phải mở cửa nữa mà.

Dù không soi gương, Thu cũng biết hai gò má của mình đang đỏ au lên vì mắc cỡ. Lâu lắm rồi Thu mới thấy mình mới có cảm giác rung động lạ thường. Có ai cắt nghĩa giùm Thu những rối ren ấy?

Anh Hán vẫn vô tư đi trước. Thu ngó theo cái dáng chịu đựng của ảnh mà thấy lòng tự dưng thanh thản và bình an vô cùng ...

Ngọc Duy

./.